Một thứ quà của lúa non: Cốm

I.Đọc – hiểu văn bản

Câu 1.

-Nội dung: bài tùy bút viết về cốm – Một thứ quà làm từ lúa non rất phổ biến ở miền Bắc, đặc biệt nơi làm cốm ngon nổi tiếng là cốm làng Vòng ở Hà Nội.

-Phần 1 (Từ đầu đến “Thuyền rồng”): Cốm – Sự kết hợp tài tình giữa tinh túy của trời đất và bàn tay khéo léo của con người.

-Phần 2 (tiếp theo đến “Kín đáo và nhã nhẵn”): Cốm thức dâng của trời đất, một sản phẩm văn hóa độc đáo.

-Phần 3 (còn lại): Hãy nâng việc thưởng thức cốm thành một nghệ thuật.

Câu 2.

-Tác giả đã mở đầu bài viết về Cốm bằng những hình ảnh chi tiết:

+ Hương thơm của lá sen trong cơn gió mùa hè.

+ Hương thơm mát của bông lúa trên cánh đồng xanh = > Để nhắc tới hương thơm của cốm, một thứ quà thanh nhã, tinh khiết.

-Những yếu tố tạo nên tính biểu cảm của đoạn văn:

+ Hình ảnh tinh tế đầy sức gợi: hồ sen, đồng, lúa, bông lúa, giọt sữa lúa và ngào ngạt hương thơm: hương sen, hương lúa, hương sữa.

+ Liên tưởng rất đẹp, rất thơ với một tấm lòng trân trọng: “Trong vỏ xanh kia, có một giọt sữa trắng thơm, phảng phất vị ngàn hoa cỏ…”.

+ Giọng văn nhẹ nhàng, sâu lắng.

Câu 3.

-Nhận xét của tác giả về việc dùng cốm làm đồ sêu tết (sêu tết: là lễ vật mà nhà trai đưa đến nhà gái trong dịp lễ tết khi chưa cưới).

+ Cốm không chỉ có giá trị vật chất mà còn có giá trị văn hóa tinh thần.

+ Cốm và hồng biểu trưng cho sự hòa hợp gắn bó đôi lứa.

+ Đó là thứ quả cao quý, kín đáo và nhũn nhặn, thể hiện cái mộc mạc giản dị, thanh khiết của đồng quê nội cỏ An Nam.

-Phương diện biểu đạt: thể hiện trên hai phương diện:

+ Màu sắc:

Màu xanh tươi như ngọc thạch của cốm

Màu đỏ thắm như ngọc lựu của hồng.

= > Đây là những màu sắc tươi tắn, biểu tượng cho sự may mắn, đầm ấm (màu đỏ) và thanh bình, hạnh phúc (màu xanh).

+ Hương vị:

Một thứ đạm – cốm

Một thứ sắc ngọt – hồng.

= > Hai vị nâng đỡ cho nhau để được hạnh phúc bền lâu, hiếm có sự hòa hợp này trọn vẹn hơn thế.

Câu 4. Đây là đoạn văn mà tác giả Thạch Lam nêu lên ý nghĩa, giá trị và hương vị của món quà cốm.

-Giá trị: Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước.

-Ý nghĩa: Cốm là thức dâng của những cánh đồng lúa bát ngát xanh.

-Hương vị: Cốm mang trong mình hương vị tất cả cái mộc mạc giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ An Nam.

= > Đoạn văn ngắn nhưng ý nghĩa khái quát cao.

Câu 5.

-Sự tinh tế trong việc thưởng thức cốm.

“Ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả ngẫm nghĩ” để thưởng thức những vị ngon của cốm.

+ Ngon miệng: chất ngọt cốm – cái dịu dàng thanh đạm của loài thảo mộc.

+ Ngon mũi: mùi thơm phức của lúa mới, mùi thơm ngát của lá sen.

+ Ngon mắt: màu xanh của cốm, màu xanh của lá se.

-Sự trân trọng của tác giả.

+ Thể hiện qua lời khuyên, lời nhắn nhủ đối ới mọi người: hãy nhẹ nhàng, nâng đỡ, chắt chiu, vuốt ve món quà của cốm.

+ Qua sự tôn vinh đánh giá về cốm:

Cốm là lộc của trời

Cốm là sự khéo léo của con người.

Cốm là sự có sức tiềm tàng nhẫn nại của thần lúa.

= > Điều đó thể hiện thái độ văn hóa khi thưởng thức cốm văn hóa ẩm thực. Đó còn là niềm tự hào của tác giả đối với quê hương xứ sở và đối với mản đất, con người Hà Nội.

Câu 6. Bài văn giống như một bài thơ bằng văn xuôi, bất cứ dòng nào, đoạn nào cũng thể hiện sự tinh tế của ngòi bút Thạch Lam. Nhưng ta có thể lựa chọn những đoạn tập trung thể hiện một cách đặc sắc nhất.

-Đoạn mở đầu : ’’Cơn gió mùa hạ, lướt qua vùng sen trên hồ, thấm nhuần các hương thơm của lá, như báo trước về một thức quà thanh nhã và tinh khiết’’.

Bước đi của gió thật nhẹ nhàng ý vị, làn hương của gió thật thanh tao, dịu nhẹ – cơn gió mang bức thông điệp về tâm hồn.

Đoạn nói về hồng, cốm tốt đôi : sự thưởng thức cốm mà ta đã phân tích ở trên.

-Sự tinh tế trong cách gọi về quà cốm :

+ Thạch lam gọi cốm là : thức quà, thức dâng, lộc trời.

Thức quà (cốm là thức quà riêng biệt của đất nước, cốm không phải là thức quà của người ăn vội…)

Thức dâng (là thức dâng của những cánh đồng lúa)

Lộc trời (phải nên kính dâng của những cánh đồng lúa)

+ Điều đó thể hiện.

Sự phân biệt cốm với những loại quà khác.

Thái độ trân trọng đặc biệt đối với quà cốm.

II.Luyện tập

Câu 1. Chọn học thuộc lòng một đoạn văn khoảng 5 – 6 dòng.

Các em có thể chọn bất cứ đoạn nào mình thích. Song những phần mở đầu của mỗi đoạn trong bài văn này đều là những phần rất hay giàu tính biểu cảm.

Câu 2. Sưu tầm và chép lại một số câu thơ, ca dao có nói đến cốm.

’’Sáng mai trong như sáng năm xưa

Gió thổi mùa thu hương cốm mới

Tôi nhớ những mùa thu đã xa’’

(Nguyễn Đình Thi)

’’Gắng công kén hộ cốm Vòng

Kén Hồng Bạch Hạc cho lòng ai vui’’

(Ca dao)