Bài 8. Một số bazơ quan trọng

A. NATRI HIDROXIT (NaOH)

I. TÍNH CHẤT VẬT LÍ

• NaOH là chất rắn không màu, hút ẩm mạnh, tan nhiều trong nước và tỏa nhiệt.
• Dung dịch natri hidroxit có tính nhờn, làm bục vải, giấy và ăn mòn da. Khi sử dụng natri hidroxit phải hết sức cẩn thận!

II. TÍNH CHẤT HÓA HỌC

Natri hidroxit NaOH là một bazơ tan, do đó nó mang đầy đủ tính chất của một bazơ tan.

1. Đổi màu chất chỉ thị

Dung dịch NaOH làm đổi màu quỳ tím thành xanh và đổi màu dung dịch phenolphtalein không màu thành màu đỏ.

NaOH làm đổi màu quỳ tím và phenolphtalein.

2. Tác dụng với axit 

Dung dịch NaOH tác dụng với axit, tạo thành muối và nước (phản ứng trung hòa).

NaOH  +  HCl  →   NaCl  +  H₂O

NaOH  +  H₂SO₄   →   Na₂SO₄  +  H₂O

3. Tác dụng với oxit axit

Dung dịch NaOH tác dụng với oxit axit, tạo thành muối và nước.

2NaOH   +   CO₂    →  Na₂CO₃  +  H₂O

NaOH  +  CO₂   →   NaHCO₃   

NaOH + SiO₂ → Na₂SiO₃ (*)

Phản ứng (*) là phản ứng ăn mòn thủy tinh (NaOH ở nhiệt độ nóng chảy) vì thế khi nấu chảy NaOH, người ta dùng các dụng cụ bằng sắt, niken hay bạc.

Ngoài ra NaOH còn tác dụng với dung dịch muối (xem ở bài 9).

III. ỨNG DỤNG

NaOH có nhiều ứng dụng rộng rãi trong đời sống và công nghiệp như:

• Sản xuất xà phòng, chất tẩy rửa, bột giặt.
• Sản xuất tơ nhân tạo.
• Sản xuất giấy.
• Sản xuất nhôm (làm sạch quặng nhôm trước khi sản xuất).
• Chế biến dầu mỏ và nhiều ngành công nghiệp hóa chất khác.

IV. SẢN XUẤT NATRI HIDROXIT

NaOH được sản xuất bằng cách điện phân có màng ngăn dung dịch NaCl bão hòa. Thùng điện phân có màng ngăn giữa cực âm và cực dương.

Phương trình điện phân:

2NaCl   +    2H₂O          2NaOH    +   H₂    +  Cl₂

Người ta thu được khí clo thu được ở cực dương, khí hidro ở cực âm và dung dịch NaOH trong thùng điện phân.

1. NaOH là một chất kiềm, có những tính chất hóa học sau: đổi màu chất chỉ thị, tác dụng với axit, oxit axit và muối.

2. NaOH là hóa chất quan trọng trong nhiều ngành công nghiệp.

3. NaOH được điều chế bằng phương pháp điện phân (có màng ngăn) dung dịch NaCl bão hòa, sản phẩm là dung dịch NaOH, khí H₂ và Cl₂.

B. CANXI HIDROXIT Ca(OH)₂ - THANH pH

I. TÍNH CHẤT

1. Pha chế dung dịch canxi hidroxit

Dung dịch Ca(OH)₂ có tên thông thường là nước vôi trong. Dung dịch Ca(OH)₂ được pha chế như sau:

• Bước 1: Cho một ít Ca(OH)₂ vào nước rồi khuẩy đều, ta thu được chất lỏng màu trắng gọi là vôi nước hoặc vôi sữa.
• Bước 2: Lọc vôi nước ta được chất lỏng trong suốt, không màu là dung dịch Ca(OH)₂.

2. Tính chất hóa học

Ca(OH)₂ có đầy đủ tính chất hóa học chung của một bazơ.

a. Làm đổi màu chất chỉ thị

Dung dịch Ca(OH)₂ làm đổi màu quỳ tím thành màu xanh và đổi màu dung dịch phenolphtalein không màu thành màu đỏ.

b. Tác dụng với axit

Ca(OH)₂ tác dụng với axit tạo thành muối và nước (phản ứng trung hòa).

Ca(OH)₂   +   2HCl    →  CaCl₂   +  2H₂O

Ca(OH)₂    +   H₂SO₄   →  CaSO₄   +   2H₂O

c. Tác dụng với oxit axit

Dung dịch Ca(OH)₂ tác dụng với oxit axit tạo thành muối và nước.

Ca(OH)₂   +   CO₂   →   CaCO₃ ↓ _trắng   +  H₂O

Ca(OH)₂   +   2CO₂  → Ca(HCO₃)₂ 

Ngoài ra, dung dịch Ca(OH)₂ còn tác dụng với dung dịch muối (xem ở bài 9).

3. Ứng dụng

Canxi hidroxit được dùng để:

• Làm vật liệu trong xây dựng.
• Khử chua đất trồng chọt.
• Khử độc chất thải công nghiệp, diệt trùng chất thải sinh hoạt và xác chết động vật...

Ứng dụng canxi hidroxit.

III. Thang PH biểu thị độ axit hoặc bazơ của dung dịch

Các chất chỉ thị như quỳ tím, phenolphtalein... giúp ta xác định được một dung dịch nào đó là axit, trung tính hay bazơ. Còn muốn biểu thị độ độ mạnh yếu tính axit hay bazơ của dung dịch người ta sử dụng thang pH.

• Nếu pH = 7 thì dung dịch là trung tính (không có tính axit và không có tính bazơ).
• Nếu pH > 7 thì dung dịch có tính bazơ, pH càng lớn, độ bazơ của dung dịch càng lớn.
• Nếu pH < 7 thì dung dịch có tính axit, pH càng nhỏ, độ axit của dung dịch càng lớn.

Sau đây là thang pH của dung dịch một số chất:

1. Dung dịch canxi hidroxit là dung dịch kiềm (đổi màu chất chỉ thị, tác dụng với oxit axit, axit và muối). Canxi hidroxit có nhiều ứng dụng trong đời sống và sản xuất.

2. pH của một dung dịch cho biết độ axit hoặc độ bazơ của dung dịch:

Trung tính: pH = 7; Tính axit: pH < 7; Tính bazơ: pH > 7.

Trong quá trình học tập, nếu có bất kỳ thắc mắc nào, các em hãy để lại câu hỏi ở mục hỏi đáp để cùng thảo luận và trả lời nhé . Chúc các em học tốt!