Bài 23. Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 và sự thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hòa

I. Lệnh Tổng khởi nghĩa được ban bố

1. Hoàn cảnh

- Thế giới: chủ nghĩa phát xít bị tiêu diệt, 15/8/1945 Nhật đầu hàng Đồng minh vô điều kiện.

- Trong nước:

+ Phát xít Nhật cùng tay sai hoang mang cực độ.

+ Không khí cách mạng sục sôi.

=> Tạo điều kiện thuận lợi để tiến hành tổng khởi nghĩa giành chính quyền.

2. Lệnh Tổng khởi nghĩa được ban bố

- Ngày 13/8/1945, Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh thành lập Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc. 23 giờ cùng ngày, Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc ban bố Quân Lệnh số 1, chính thức phát lệnh Tổng khởi nghĩa trong toàn quốc.

- Từ ngày 14 đến ngày 15/8/1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp tại Tân Trào, thông qua kế hoạch lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa.

- Tiếp đó, từ ngày 16 đến ngày 17/8/1945, Đại hội Quốc dân ở Tân Trào tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng, thông qua 10 chính sách của Việt Minh, cử ra Ủy ban Dân tộc giải phóng Việt Nam do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.

II. Diễn biến chính của Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945

III. Ý nghĩa lịch sử và nguyên nhân thành công của cuộc cách mạng tháng Tám

1. Ý nghĩa 

a. Đối với Việt Nam

- Mở ra bước ngoặt lớn trong lịch sử dân tộc, phá tan xiềng xích nô lệ của thực dân Pháp hơn 80 năm và của phát xít Nhật gần 5 năm, chấm dứt chế độ phong kiến, lập nên Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

- Mở đầu kỷ nguyên mới của dân tộc: kỷ nguyên độc lập, tự do, kỷ nguyên nhân dân lao động nắm chính quyền, làm chủ đất nước.

- Đảng Cộng sản Đông Dương từ chỗ phải hoạt động bí mật, bất hợp pháp, trở thành một Đảng cầm quyền và hoạt động công khai. Nhân dân Việt Nam từ địa vị nô lệ, bước lên địa vị người làm chủ đất nước.

b. Đối với thế giới

- Góp phần vào thắng lợi của cuộc chiến tranh chống chủ nghĩa phát xít; chọc thủng khâu yếu nhất trong hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc.

- Cổ vũ các dân tộc thuộc địa trong cuộc đấu tranh tự giải phóng; có ảnh hưởng trực tiếp đến cách mạng Lào và Cam-pu-chia.

2. Nguyên nhân thành công

a. Nguyên nhân khách quan

Chiến thắng của quân Đồng minh trong cuộc chiến tranh chống phát xít đã tạo cơ hội thuận lợi cho nhân dân Việt Nam đứng lên Tổng khởi nghĩa.

b. Nguyên nhân chủ quan

- Dân tộc Việt Nam vốn có truyền thống yêu nước nồng nàn, từng trải qua những cuộc đấu tranh kiên cường, bất khuất cho độc lập, tự do. Vì vậy, khi Đảng Cộng sản Đông Dương và Mặt trận Việt Minh phất cao ngọn cờ cứu nước thì toàn thể nhân dân nhất tề đứng lên cứu nước cứu nhà.

- Có sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã đề ra đường lối cách mạng đúng đắn, sáng tạo. Đảng đã có quá trình chuẩn bị lâu dài, chu đáo, rút kinh nghiệm qua thực tiễn đấu tranh, đặc biệt là lãnh đạo chuẩn bị lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang và căn cứ địa cách mạng trong giai đoạn vận động giải phóng dân tộc 1939-1945. Các cấp bộ Đảng và Việt Minh từ trung ương đến địa phương linh hoạt, sáng tạo chỉ đạo khởi nghĩa, chớp thời cơ phát động quần chúng nổi dậy giành chính quyền.