Bài 23 : Phong trào Tây Sơn và sự nghiệp thống nhất đất nước bảo vệ tổ quốc cuối thế kỷ XVIII

A. Nông dân

1.a, Nguyên nhân:
-Nguyễn ánh sang cầu cứu quân Xiêm.
b, Diễn biến:
-Năm 1784 quân Xiêm kéo vào Gia Định:
+Quân thuỷ: 2 vạn quân đổ bộ vào Rạch Giá ( Kiên Giang).
+Quân bộ: 3 vạn quân qua Chân Lạp Cần Thơ.
-Tháng 1/1785 Nguyễn Huệ chọn Rạch Gầm - Xoài Mút làm trận địa.
- Ngày 19/1/1785, Nguyễn Huệ nhử giặc vào trận địa.
-Đánh đồng loạt vào giặc.
c, Kết quả:
-Quân giặc bị tiêu diệt.
-Cuộc kháng chiến thắng lợi.
d, ý Nghĩa:
-Đập tan âm mưu xâm lược nhà Xiêm.
-Khẳng định sức mạnh của nghĩa quân

2.- Nguyên nhân thắng lợi : uy tín và tài thao lược của Quang Trung ; tinh thần yêu nước, chiến đấu dũng cảm của nghĩa quân, của nhân dân được phát huy cao độ : sự đồng tình ủng hộ của quân dân và sĩ phu Bắc Hà.
-ý nghĩa :

- Tiêu diệt các tập đoàn phong kiến phản động và trong cuộc kháng chiến chống Xiêm và chống quân Thanh.

- Thống nhất đất nước và bảo vệ tổ quốc.

Đóng góp:

Phong trào nông dân Tây Sơn đã xóa bỏ nền thống trị của chúa Nguyễn ở Đàng trong, chúa Trịnh ở Đàng ngoài chấm dứt tình trạng cát cứ phong kiến mở đường cho quá trình thống nhất đất nước sau nhiều thời kỳ bị chia cắt, điều này đưa pk nông dân Tây sơn từ một cuộc khởi nghĩa nông dân giống như bao cuộc khởi nghĩa nông đân khác trở thành một cuộc chiến tranh nông dân lan rộng trên phạm vi toàn bộ lãnh thổ đàng trong và đàng ngoài. Nếu xét về quy mô, lực lượng tham gia trong lịch sử dân tộc chưa có một cuộc khởi nghĩa nông dân nào có quy mô lớn và lượng người tham gia đông nhu Tây Sơn.

Bằng thiên tài quân sự của mình thì Nguyễn Huệ và anh em Tây Sơn đã đưa cuộc khởi nghĩa nông dân đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác trong khoảngmột thời gian rất ngắn. Những thắng lợi đó đã khẳng định sức mạnh của giai cấp nông dân và cuộc chiến tranh nông dân của nước ta ở thế kỷ XVIII.

Trong một khoảng thời gian ngắn, anh em Tây Sơn và cả dân tộc đã lập nên 2 chiến thắng hiển hách: chiến thắng Rạch Gầm -Xoài Mút chôn vùi 5 vạn quân Xiêm, 2-3 vạn quân Nguyễn Ánh: chiến thắng Ngọc Hồi Đống Đa trong mùa xuân Kỷ Dậu đẫ chôn vùi 29 vạn quân Thanh cùng bè lũ Lê Chiêu Thống. Cả hai chiến thắng này có vị trí và ý nghĩa hết sức đặc biệt đối với lịch sử dân tộ, .quét sạch ngoại xâm, nội phản, bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền của dân tộc, đưa nghệ thuật quân sự Việt Nam đạt tới đỉnh cao.

Là sự tiếp nối truyền thống chống ngoại xâm bất khuất của toàn thể quốc gia dân tộc với những chiến thắng đó đứng đầu Bắc Bình Vương đã đưa lịch sử dân tộc bước sang một giai đoạn mới sau chiến thắng oanh liệt trong mùa xuân Kỉ Dậu 1789 Hoàng đế Quang Trung bắt tay xây dựng đất nước. Ông có hoàng loạt chính sách tiến bộ táo bạo tác động trực tiếp tới đời sống vật chất, tinh thần của người dân như: quyết định tành lập Viện sùng chính giao cho La Sơn phu tử Nguyễn Thiếp cùng các đồng sự biên soạn biên dịch sách chữ Nôm với khát vọng thay thế chữ Hán, chuẩn bị cho sự hưng thịnh của nền giáo dục khoa cử mới.

Ông cho rằng làm thẻ ghi tên các đinh để quản lí nhân khẩu ở làng xã và dễ dàng huy động lực lượng quân đội khi cần thiết khuyến khích các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp phát triển. Đời sống của nhân dân có những thay đổi hết sức quan trọng. Đáng tiếc năm 1792 Hoàng đế Quang Trung đột ngột qua đời cơ nghiệp nhà Tây Sơn vùa mới được xây dựng đã thiếu người chống đỡ. Quốc Toản nối ngôi cha nhưng không đủ tài năng nối nghiệp cha.

Hoàn cảnh lịch sử:

Trong thế kỷ 18, nước Đại Việt nằm dưới quyền cai trị tượng trưng của vua Lê, có danh mà không có quyền hành chính trị. Quyền lực thực sự nằm trong tay hai gia đình phong kiến, các chúa Trịnh ở phía bắc, kiểm soát nhà vua và điều khiển triều đình ở Thăng Long và các chúa Nguyễn ở phía nam, đóng đô tại thành Phú Xuân. Hai bên từng đánh lẫn nhau để giành quyền kiểm soát toàn bộ đất nước trong suốt 45 năm và đều tuyên bố trung thành với nhà Hậu Lê để củng cố quyền lực cho mình.

Giống như Trung Quốc ở thời điểm đó, đời sống nông dân rất thấp kém. Đa số ruộng đất theo thời gian rơi vào tay số ít người. Quan lại thường áp bức và tham nhũng; các vị chúa cai trị sống hoang phí trong những cung điện lớn.^{[cần dẫn nguồn]}

Cuộc chiến Trịnh Nguyễn phân tranh kết thúc năm 1672 và cuộc sống của những người nông dân ở phía Bắc của các chúa Trịnh khá yên bình.

Trong khi đó ở phía Nam, các chúa Nguyễn dần dần sáp nhập vương quốc Chiêm Thành và ảnh hưởng chính trị, quân sự lên vương quốc Chân Lạp. Các chúa Nguyễn thường hỗ trợ quân sự cho Chân Lạp để Chân Lạp đánh lại một nước mạnh kế cạnh là Xiêm. Từ đó, các Chúa Nguyễn nhận các vùng đất từ Chân Lạp như món quà đền ơn, mở mang thêm lãnh thổ Đàng Trong về phía Nam.

Từ giữa thế kỷ 18, người nông dân bị bần cùng và họ đã đứng lên khởi nghĩa cả ở Đàng Ngoài lẫn Đàng Trong. So với Đàng Trong, phong trào nông dân Đàng Ngoài mạnh mẽ hơn. Tuy nhiên, các cuộc khởi nghĩa quận He, quận Hẻo, chàng Lía, Hoàng Công Chất... ở Đàng Ngoài và Đàng Trong nhìn chung đều chưa đủ quy mô, sức mạnh và sự liên kết cần thiết để đánh đổ chính quyền cai trị. Mặt khác, những người cầm quyền lúc đó như Trịnh Doanh ở Đàng Ngoài và Nguyễn Phúc Khoát ở Đàng Trong có đủ tài năng, uy tín để huy động lực lượng trấn áp các cuộc khởi nghĩa.

đây là cuộc khởi nghĩa lớn trong lịch sử,lôi cuốn được đông đảo nông dân tham gia.lần đầu tiên nông dân đã làm nên lịch sử của riêng mình
từ một cuộc khởi nghĩa trong địa bàn nhỏ hẹp phong trào đã phát triển nhanh chóng,sức mạnh của phong trào nông dân đã đánh bại các thế lực phong kiến,phá vỡ xu hướng cát cứ.tạo tiền đề cho sự thống nhất về mặt nhà nước(mặt nhà nước được thống nhất vào thời gia long 1802)
mặc dù là khởi nghĩa nông dân nhưng thành phần lãnh đạo khỡi nghĩa sau khi thành công lại trở thành phong kiến hóa,nó vẫn chưa tạo được sự đột phá ra khởi quan hệ sản xuất phong kiến

- Lật đổ chính quyền họ Nguyễn ở Đàng Trong :

+ Năm 1771. cuộc khởi nghĩa Tây Sơn nổ ra, năm 1773 đánh chiếm Quy Nhơn.

+ Năm 1777, quân Tây Sơn đã lật đổ chính quyền của chúa Nguyễn.

- Lạt đổ chính quyền Trịnh - Lê :

+ Năm 1786, Nguyễn Huệ mang quân ra Bắc lật đổ chính quyền chúa Trịnh.

+ Năm 1788, Nguyễn Huệ mang quân ra Bắc lật đổ chính quyền vua Lê.

- Như vây chỉ sau 17 năm (1771 - 1788), phong trào Tây Sơn đã lần lượt tiêu diệt 3 tập đoàn phong kiến Nguyễn - Trịnh - Lê, xoá bỏ sự chia cắt Đàng Trong - Đàng Ngoài hơn 2 thế kỉ. Bước đầu hoàn thành sự nghiệp thống nhất đất nước.

Đánh giá về vai trò của phong trào tây sơn trong sự nghiệp thông nhất đất nước

- Lật đổ chính quyền họ Nguyễn ở Đàng Trong :

+ Năm 1771. cuộc khởi nghĩa Tây Sơn nổ ra, năm 1773 đánh chiếm Quy Nhơn.

+ Năm 1777, quân Tây Sơn đã lật đổ chính quyền của chúa Nguyễn.

- Lạt đổ chính quyền Trịnh - Lê :

+ Năm 1786, Nguyễn Huệ mang quân ra Bắc lật đổ chính quyền chúa Trịnh.

+ Năm 1788, Nguyễn Huệ mang quân ra Bắc lật đổ chính quyền vua Lê.

- Như vây chỉ sau 17 năm (1771 - 1788), phong trào Tây Sơn đã lần lượt tiêu diệt 3 tập đoàn phong kiến Nguyễn - Trịnh - Lê, xoá bỏ sự chia cắt Đàng Trong - Đàng Ngoài hơn 2 thế kỉ. Bước đầu hoàn thành sự nghiệp thống nhất đất nước.

-1785, đánh tan 5 vạn quân Xiêm xâm lược

-1789, đánh tan 29 vạn quân thanh xâm lược

Phong trào Tây Sơn và sự nghiệp thống nhất đất nước cuối thế kỷ XVIII.
Bối cảnh lịch sử.
Phong trào Tây Sơn.
Các cuộc kháng chiến ở cuối thế kỷ XVIII.
Kháng chiến chống quân Xiêm (1875).
Kháng chiến chống quân Thanh (1789).
Vương triều Tây Sơn.
Sự thành lập của vương triều Tây Sơn.
Chính sách của vua Quang Trung.
Bài tập củng cố.
3
Phong trào Tây Sơn và sự nghiệp thống nhất đất nước cuối thế kỷ XVIII.
Bối cảnh lịch sử.
Đất nước bị chia cắt.
Đàng ngoài:
Địa chủ chiếm đoạt ruộng đất, thuế khóa nặng nề.
Đời sống nhân dân sa sút nghiêm trọng.
Khởi nghĩa của nông dân bùng nổ rầm rộ.
Đàng trong:
Chính quyền phong kiến suy thoái.
Đời sống nhân dân cực khổ.
Em hãy nghiên cứu sgk và cho biết tình hình xã hội phong kiến Việt Nam giữa thế kỷ XVIII?
Chế độ PK ở cả Đàng Ngoài, Đàng Trong khủng hoảng sâu sắc  Phong trào nông dân bùng nổ  thất bại.
4
Phong trào Tây Sơn.
Năm 1771 khởi nghĩa bùng nổ ở ấp Tây Sơn (Bình Định).
Lãnh đạo: 3 anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ.
Diễn biến:
1777 Từ ấp Tây Sơn phong trào nhanh chóng phát triển và lật đổ chúa Nguyễn ở Đàng Trong.
1866-1788, tiến ra Bắc lật đổ phong kiến Lê-Trịnh ở Đàng Ngoài.
Ý nghĩa: Bước đầu thống nhất được đất nước tạo điều kiện cho đất nước phát triển.
Các em hãy theo dõi SGK và cho biết
những nét chính của phong trào Tây Sơn?
“Tây Sơn tam kiệt”
5
II. Các cuộc kháng chiến ở cuối thế kỷ XVII.
Kháng chiến chống quân Xiêm (1785).
Nguyên nhân:
Nguyễn Ánh sang cầu cứu quân Xiêm.
Âm mưu xâm lược nước ta của Xiêm.
Diễn biến:
Cuối 1784 vua Xiêm cử 5 vạn quân sang xâm lược nước ta.
1785, Nguyễn Huệ đã chiến thắng tại Rạch Gầm – Xoài Mút (sông Tiền - Tiền Giang).
Em hãy theo dõi SGK và cho biết nguyên nhân quân Xiêm sang xâm lược nước ta?
6
Kết quả:
Quân Xiêm bị đánh tan, Nguyễn Ánh chạy sang Xiêm.
Quân Xiêm sợ Tây Sơn như “sợ cọp”.
Ý nghĩa:
Đập tan mưu đồ xâm lược của quân Xiêm, giữ vững độc lập dân tộc.
Chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong sụp đổ, Đàng Trong hoàn toàn giải phóng.
Thể hiện thiên tài quân sự của Nguyễn Huệ.
7
Kháng chiến chống quân Thanh (1789).

Nguyên nhân:
Trong bước đường cùng Vua Lê Chiêu Thống cầu viện nhà Thanh.
Dã tâm xâm lược nước ta của triều đình phong kiến Trung Hoa.
Nhóm 1: Nguyên nhân quân Thanh sang xâm lược nước ta?
Nhóm 2: Diễn biến của cuộc kháng chiến chống quân Thanh?
Nhóm 3: Kết quả - ý nghĩa?
Nhóm 4: Nguyên nhân thắng lợi?
Thảo luận nhóm
8
Diễn biến:

1788 vua Càn Long cử tướng Tôn Sĩ Nghị chỉ huy đưa 29 vạn quân, theo 4 đường tiến đánh nước ta.
Lực lượng chỉ hơn 1 vạn nên quân Tây Sơn rút về phòng tuyến Tam Điệp – Biện Sơn.
So với cuộc kháng chiến chống quân Xiêm, lần này quân ta phải chống lại một thế lực xâm lược như thế nào?
9
22/12/1788, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, lấy niên hiệu là Quang Trung tiến quân ra Bắc.
Đêm 30 tết quân ta tiến công với khí thế từ lời hiểu dụ của vua Quang Trung.
Mùng 5 tết Kỉ Dậu, chiến thắng Ngọc Hồi- Đống Đa. Tôn Sĩ Nghị phải chạy về nước.
 Hoàn thành sự nghiệp thống nhất đất nước và bảo vệ tổ quốc.
10
Kết quả - Ý nghĩa:
Đánh tan 29 vạn quân Thanh xâm lược.
Đập tan ý đồ xâm lược của nhà Thanh.
Bước đầu hoàn thành sự nghiệp thống nhất đất nước và bảo vệ tổ quốc.
Nguyên nhân thắng lợi.
Tài chỉ huy quân sự của vua Quang Trung.
Tinh thần chiến đấu dũng cảm của nghĩa quân.
Được sự ủng hộ của nhân dân.
11
Đánh giá công lao của phong trào Tây Sơn và Nguyễn Huệ - Quang Trung.
Đánh giá công lao, vai trò của phong trào Tây Sơn và Quang Trung?
Lật đổ các tập đoàn phong kiến Trịnh, Nguyễn, Lê.
Thống nhất đất nước về mặt lãnh thổ.
Chiến thắng quân xâm lược Xiêm, Thanh, hoàn thành nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc.
Xây dựng một vương triều mới, tiến bộ.
12
Vương triều Tây Sơn.
Sự thành lập của vương triều Tây Sơn.
Năm 1778, Nguyễn Nhạc xưng Hoàng đế (hiệu Thái Đức)  vương triều Tây Sơn được thành lập.
Năm 1788 Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế thống trị vùng đất từ Thuận Hóa trở ra Bắc.
Theo dõi SGK và cho biết vương triều Tây Sơn được thành lập như thế nào?
Nguyễn Nhạc
13
Những chính sách của vua Quang Trung.
Chính trị: Thành lập chính quyền các cấp, lập lại sổ hộ khẩu.
Kinh tế: Ban chiếu khuyến nông, kêu gọi nhân dân về quê sản xuất, chia ruộng đất cho dân.
Văn hóa giáo dục: Tổ chức giáo dục thi cử, đề cao chữ Nôm.
Quân đội: Xây dựng quân đội quy củ.
Đối ngoại: Quan hệ hòa hảo với nhà Thanh, tốt đẹp với Chân Lạp và Lào.
Sau khi lên ngôi vua Quang Trung đã thực hiện những chính sách gì ?
14
 Góp phần ổn định lại đất nước.
Những chính sách cải cách mang tính tiến bộ mở ra xu hướng phát triển cho đất nước.
1792 vua Quang Trung đột ngột qua đời.
1802, Nguyễn Ánh tấn công  vương triều Tây Sơn sụp đổ.
Em có nhận xét gì về những việc làm của vua Quang Trung?
Những chính sách của vua Quang Trung.
15
Một số hình ảnh
Vua Quang Trung
Tượng vua Quang Trung tại Đống Đa - HN
16
Quang Trung và Ngọc Hân công chúa
Bảo tàng Quang Trung (Bình Định)
17
Sắc phong thời Tây Sơn
18
Tiền thời Tây Sơn
Ấn của vua Quang Trung
Ấn triện quan võ thời TS
19
Vũ khí thời Tây Sơn
20
Bài tập củng cố
21
BÀI HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC
22
LƯỢC ĐỒ VIỆT NAM GIỮA TK XVIII
Ranh giới Trịnh – Nguyễn
Đàng Ngoài
Đàng Trong
GHI CHÚ
VUA LÊ - CHÚA TRỊNH
CHÚA NGUYỄN
23
KN Hoàng công Chất (1739-1769)
Khoái Châu, Sơn Nam
KN Nguyễn Danh Phương (1740-1751)
Vĩnh Phúc, Sơn Tây
KN Nguyễn Hữu Cầu(1741-1751)
Hải Dương, Hải Phòng, Quảng Ninh
KN Lê Duy Mật (1738-1770)
Thanh Hoá, Nghệ An
Sông Gianh
24
Tổ tiên nhà Tây Sơn vốn họ Hồ ở làng Hương Cái, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An. Họ theo chân chúa Nguyễn vào lập nghiệp miền Nam khi chúa Nguyễn vượt Lũy Thày đánh ra đất Lê - Trịnh tới Nghệ An (1655).
Ông cố của Nguyễn Huệ tên là Hồ Phi Long (vào giúp việc cho nhà họ Đinh ở huyện Tuy Viễn, tức An Nhơn) cưới vợ họ Đinh và sinh ra Hồ Phi Tiễn.
Hồ Phi Tiễn không theo việc nông mà bỏ đi buôn trầu ở ấp Tây Sơn, cưới vợ và định cư tại đó. Vợ của Hồ Phi Tiễn là Nguyễn Thị Đồng, con gái duy nhất của một phú thương đất Phú Lạc, do đó họ đổi họ của con cái mình từ họ Hồ sang họ Nguyễn của mẹ. Người con là Nguyễn Phi Phúc cũng chuyên nghề buôn trầu và làm ăn phát đạt.
Nguyễn Phi Phúc có 8 người con, trong đó có ba người con trai: Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ và Nguyễn Huệ.
25
THĂNG LONG
Năm 1771 từ ấp Tây Sơn phong trào nhanh chóng phát triển và lật đổ chúa Nguyễn ở Đàng Trong.
1866-1788, tiến ra Bắc lật đổ tập đoàn chính quyền Lê-Trịnh.
Diễn biến:
Phong trào Tây Sơn.
26
LƯỢC ĐỒ
PHONG TRÀO
TÂY SƠN
Tây Sơn làm chủ
Đàng Ngoài
Đàng Trong
Khởi nghĩa Tây Sơn
GHI CHÚ
27
27
Diễn biến cuộc kháng chiến chống Xiêm 1784 - 1785
Tại sao Nguyễn Huệ lại chọn Rạch Gầm
– Xoài Mút làm nơi quyết chiến với giặc
28
SÔNG TIỀN
Rach Chà
Rạch Xoài Mút
Rạch Hột
Chợ giưa
binh đức
M? tho
Kim sơn
Rạch Gầm
Quân Tây Sơn
Quân Xiêm
Chú giải:
29
Khúc sông Rạch Gầm
Tượng đài chiến thắng RG - XM
Trận Rạch Gầm – Xoài Mút
30
Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế
Di tích Núi Bân
Tái hiện lại lễ lên ngôi của vua Quang Trung
31
32
Ý nghĩa của lời hiểu dụ:

Lời hiểu dụ cho thấy mục tiêu của cuộc tiến quân ra Bắc.
Thể hiện tinh thần dân tộc cao cả quyết chiến, quyết thắng.
Cổ vũ tạo khí thế quyết tâm chiến đấu của nghĩa quân.
33
QuânTây Sơn tấn công
Quân Tây Sơn tập kết
LƯỢC ĐỒ DIỄN BIẾN TRẬN NGỌC HỒI - ĐỐNG ĐA
Quâ n Tây Sơn tấn công
Q Tây Sơn chặn đánh
Đại bản doanh địch
Đồn địch bị tiêu diệt
Cầu phao
Q.Thanh rút chạy
THĂNG LONG
TÂY LONG
Quang Trung
HÀ HỒI
NGỌC HỒI
Đô Đốc Bảo
Đầm mực
Đê sông Hồng
Đê sông Hồng
Văn Điển
Đô đốc Long
ĐỐNG ĐA
Yên Duyên
Nam Đồng