Bài 23 : Phong trào Tây Sơn và sự nghiệp thống nhất đất nước bảo vệ tổ quốc cuối thế kỷ XVIII

I. PHONG TRÀO TÂY SƠN VÀ SỰ NGHIỆP THỐNG NHẤT ĐẤT NƯỚC (CUỐI THẾ KỶ XVIII)

- Giữa thế kỷ XVIII chế độ phong kiến ở cả Đàng Ngoài, Đàng Trong khủng hoảng sâu sắc. Phong trào nông dân bùng nổ mạnh mẽ trong 10 năm sau đó bị đàn áp.

- Ở Đàng Trong, chúa Nguyễn xưng vương, thành lập triều đình riêng. Nhân dân cũng rất khổ cực. Phong trào nông dân bùng nổ.

- Năm 1771, khởi nghĩa nông dân bùng lên ở Tây Sơn (Bình Định) do 3 anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ lãnh đạo.

- Từ một cuộc khởi nghĩa nhanh chóng thành phong trào lật đổ chúa Nguyễn ở Đàng Trong.

- Từ năm 1886 - 1788, nghĩa quân tiến ra Bắc lật đổ tập đoàn Lê - Trịnh, thống nhất đất nước.

II. CÁC CUỘC KHÁNG CHIẾN Ở CUỐI THẾ KỶ XVIII

a) Kháng chiến chống quân Xiêm 1785.

- Đầu những năm 80 của thế kỷ XVIII, chính quyền chúa Nguyễn bị lật đổ. Nguyễn Ánh sống sót chạy sang Xiêm, cầu viện quân Xiêm. Vua Xiêm sai tướng đem 5 vạn quân tràn vào nước ta.

- Cuối năm 1784, quân Xiêm chiềm gần nửa đất Nam Bộ, ra sức cướp phá, chuẩn bị tấn công quân Tây Sơn.

- Năm 1785 Nguyễn Huệ đã tổ chức trận đánh phục kích Rạch Gầm - Xoài Mút (trên sông Tiền - tỉnh Tiền Giang) đánh tan quân Xiêm, Nguyễn Ánh phải chạy sang Xiêm.

- Đây là một thắng lợi lớn tiêu diệt gần 4 vạn quân Xiêm, thể hiện tài tổ chức, cầm quân của Nguyễn Huệ , đập tan mưu đồ xâm lược của quân Xiêm, nêu cao ý thức dân tộc của phong trào Tây Sơn.

 b) Kháng chiến chống quân Thanh (1789)

- Sau khi bị quân Tây Sơn đánh bại, vua Lê Chiêu Thống đã cầu cứu quân Thanh. Vua Thanh đã cho 29 vạn quân sang nước ta.

- Năm 1788, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, lấy niên hiệu là Quang Trung chỉ huy quân tiến ra Bắc.

- Mùng 5 Tết năm 1789 nghĩa quân Tây Sơn giành chiến thắng vang dội ở Ngọc Hồi - Đống Đa, tiến vào Thăng Long đánh bại hoàn toàn quân xâm lược.

 

- Phong trào nông dân Tây Sơn đã bước đầu hoàn thành sự nghiệp thống nhất đất nước và bảo vệ tổ quốc.

III. VƯƠNG TRIỀU TÂY SƠN

- Năm 1778 Nguyễn Nhạc xưng Hoàng đế (hiệu Thái Đức), Vương triều Tây Sơn thành lập.

- Năm 1788 Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế thống trị vùng đất từ Thuận Hóa trở ra Bắc.

- Sau khi xây dựng vương triều mới, vua Quang Trung đã thực hiện một số chính sách về kinh tế, chính trị, văn hóa, giáo dục và quân sự:

+ Thành lập chính quyền các cấp, kêu gọi nhân dân khôi phục sản xuất.

+ Lập lại sổ hộ khẩu, tổ chức lại giáo dục, thi cử, tổ chức quân đội (dịch chữ Hán, chữ Nôm để làm tài liệu dạy học).

+ Đối ngoại hòa hảo với nhà Thanh, quan hệ với Lào và Chân Lạp rất tốt đẹp.

=> Đất nước ổn định, thanh bình.

- Năm 1792 Quang Trung qua đời.

- Năm 1802 Nguyễn Ánh tấn công, các vương triều Tây Sơn lần lượt sụp đổ.

* Đánh giá những chính sách mới của Quang Trung.

+ Quang trung đã đề xướng nhiều chính sách tiến bộ về mọi mặt, đặt nền móng cho chế độ mới.

+ Tuy nhiên việc Quang Trung qua đời sớm khiến những cải cách đó chưa thực hiện được. Mặc dù vậy, Quang Trung vẫn là vị vua đã có những đóng góp lớn lao với lịch sử dân tộc.