Cây xanh là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Nó không những có nhiệm vụ chính là cung cấp khí Oxy cho Trái Đất, mà nó còn như một người bạn lớn của mỗi chúng ta vậy. Cây xanh cho ta bóng mát, cho ta hoa thơm, quả ngọt, cho ta hưởng được tất cả những lợi ích tốt nhất của thế giới xanh mát này. Đó là nói chuyện lớn lao, thế nhưng trong vườn của ba em, nó cũng là cả một thế giới loài cây thu nhỏ với đủ loại cây: cây lấy gỗ như cây muồng, cây ăn quả như cây cam, cây ổi..., cây cho bóng mát như cây si, cây sung, cây vạn tuế.... Và trong vô vàn những loài sinh vật xanh ấy, em thích nhất là cây Xoài Lùn, bởi nó đã là một người bạn cùng em đi qua những năm tháng của tuổi thơ.
Cây xoài nhà em có cái tên thật lạ đúng không? Xoài Lùn, thực ra đó là cái tên thân thương mà em đặt cho nó thôi, chứ nó là giống xoài tượng, em nghe ba em bảo vậy đấy. Vì đặc trưng đất đai của vùng đất Tây Nguyên là đất đỏ Bazan, thế nên cây cối phát triển rất tốt, vườn cây nhà em quanh năm phủ một màu xanh ngát, của cây, của rau và cả của cỏ nữa, nom rất thích mắt.
Xoài Lùn được trồng ở vị trí rất thuận lợi, gần với bể nước và giếng, nên nó không bao giờ bị thiếu nước như các cây được trồng ở ven hàng rào.
Thân của cây tuy thấp nhưng khá lớn, là một thân trụ rất vững chắc để từ đó anh lá, chị hoa và em quả thi nhau nở rộ. Vì đất tốt nên mặc dù chiều cao của cây có chút hạn chế, chắc nó chỉ cao tầm 2 mét, thế nhưng lá và cành lại rất sum xuê, lá nào lá nấy to như bàn tay người lớn, màu xanh mượt mà. Lá già có màu xanh đậm, lá non thì có màu vàng nâu, em với lũ trẻ hàng xóm thường hay ngắt những lá non chấm muối ớt để ăn, ăn chừng nào cả lũ xuýt xoa chừng ấy, cái vị chát chát, thơm thơm của nó không hiểu sao lại thu hút chúng em đến như vậy.
Mùa hè thường là mùa Xoài Lùn ra hoa, những chùm hoa trắng muốt, nhỏ li ti, thơm ngào ngạt luôn là điểm đến lý tưởng cho các anh chị ong bướm, mỗi buổi sáng ra vườn, em đều hít hà cho căng lồng ngực cái mùi hoa đặc trưng ấy, nó không ngọt ngào như hoa bưởi, ngây thơ, mơ mộng như hoa ổi,mà nó dịu dàng, đằm thắm, khép nép và tỏa mùi hương nhè nhẹ, thoang thoảng nư vẻ đẹp trong ngần của người thiếu nữ tuổi đôi mươi. Em đã từng thấy hoa xoài rất nhiều lần, nhưng là cây xoài của nhà hàng xóm, cây rất cao nên dù thấy em cũng chỉ thấy hoa từ xa, thế nên khi Xoài Lùn nở hoa em ngắm nghía cho mãn nhãn rồi lại mân mê nhẹ nhàng những bông hoa xinh xắn, đến nỗi ba em phải nhắc nhở:
- Con cứ đụng vào hoa như thế nó sợ nó không ra quả đấy!
Tôi sợ sệt đáp:
- Thật hả ba? Con không biết. Nhỡ nó không ra quả thật thì biết làm thế nào?
Ba em cười lớn, nhưng chẳng nói gì.
Với suy nghĩ non nớt của một đứa trẻ con, tôi cứ tin rằng lời ba nói là thật. Tôi lo quá đến nỗi hễ rảnh là tôi phi ngay ra vườn để xem Xoài Lùn của tôi nó như thế nào. Rất may là sau một thời gian, hoa rụng đi, những quả non cũng bắt đầu nhú ra, nom rất thích mắt.
Hoa tàn cũng là lúc mấy bé quả non thi nhau vươn lên, lúc đầu quả nhỏ như viên bi đủ màu sắc mà mấy tụi con trai chiều nào cũng rủ nhau chơi.
Ngày tháng qua đi, quả non ngày nào giờ đã lớn hẳn lên, từ quả bé như quả trứng gà cho đến khi to hơn quả ổi, bây giờ có quả đã to bằng kích thước của lá. Tuy vậy, ba bảo tôi rằng Xoài Lùn là giống xoài có quả rất lớn, nên dù bây giờ kích thước kha khá như vậy rồi nhưng quả và hạt vẫn còn non lắm, cuống và quả đều có một màu xanh nhạt, da của quả xoài non căng, nhẵn nhụi, sờ vào rất mát tay. Quả ra rất sai, nhìn từ đằng xa chỉ thấy toàn là quả treo lủng lẳng, cành cây cứ thế oằn xuống theo sức nặng của quả, mỗi cành có từ 7-10 quả, ba tôi phải dùng cây để chống cành lên để cành đỡ bị gãy xuống. Ba cũng chăm tưới nước hơn, ba bảo như vậy sẽ làm cho quả lúc chín sẽ mọng nước hơn. Tôi cũng lon ton chạy theo ba, vui sướng khi nhìn ngắm thành quả của hai ba con ngày một lớn lên.
Bẵng đi một thời gian, quả của Xoài Lùn đã lớn bằng bắp chân của em, em sung sướng khi nhìn thấy màu xanh quyện với màu vàng óng của nó, một buổi chiều, ba em đi một vòng quanh Xoài Lùn rồi nói:
- Quả như thế này là ăn được rồi đấy con ạ, con hái vào rửa rồi tối gia đình mình cùng ăn!
Tôi nhẹ nhàng nâng niu quả xoài rồi thủ thỉ với nó rằng chị sắp sửa được ăn thành quả đầu mùa rồi. Nhìn quả xoài căng tròn, ở phần cuống xoài đã ngả màu vàng đậm, phần còn lại đang giao hòa giữa xanh và vàng, nhìn rất đẹp mắt. Em vui sướng hái vào, quả cầm rất nặng tay, chắc cũng phải gần 1 kí là ít, em cẩn thận rửa sạch sẽ rồi cho vào rổ gác lên cho ráo nước, háo hức đến buổi tối để được nếm thử.
Khỏi phải nói vị quả của Xoài Lùn tuyệt đến mức nào, nó chưa ngọt hẳn như những quả xoài chín mẹ hay mua ở chợ về, nó có vị vừa chua vừa ngọt, ăn chừng nào xuýt xoa chừng ấy, ba mẹ cười bảo, năm nay cây mới cho lứa quả đầu tiên, mà quả ăn ngon quá. Tôi cũng cười tít mắt hùa theo ba mẹ. Vì là cây ăn quả nhà trồng nên ba tôi không hề phun thuốc trừ sâu, cứ để nó tự phát triển, nên tôi càng yên tâm đánh chén cho đến khi căng bụng. Mẹ tôi thấy thế đùa:
- Ăn như thế làm sao mà ngủ nổi hả con? Mẹ để dành đấy, mai lại ăn tiếp, ai ăn hết của mày đâu mà
Em ngượng quá bèn đáp:
- Tại xoài ngon mà mẹ. Rồi phì cười...
Tuy vậy mẹ vẫn thường hay dặn em không nên ăn quá nhiều, vì nó khá nóng và dễ gây đầy bụng. Tuy không nguy hiểm đến sức khỏe nhưng mẹ bảo cái gì nhiều quá cũng không tốt. Bọn con nít chúng em còn có một thú vui nữa, đó là tập trung ngồi dưới gốc của Xoài Lùn tìm những trái non để ăn với muối ớt, cái vị chua chua cộng với vị mặn của muối, vị cay của ớt làm thỏa mãn những tâm hồn trẻ thơ của chúng em. Quả được hái từ cây xuống, chẳng cần rửa cũng không cần chẻ, mỗi đứa cầm một quả ăn đến khi no nê. Tụi em thầm cảm ơn Xoài Lùn đã cho chúng em thức quà ăn vặt ngon và bổ dưỡng. Ba mẹ không ăn được xoài xanh, nên em để dành những trái chín, mỗi lúc đi làm rẫy về mệt, mẹ cũng ngắt quả để ăn, mẹ bảo ăn vào thấy khỏe khoắn hẳn, vị thơm lừng của nó khiến mẹ ngây ngất. Ba thích trồng cây nhưng lại rất ít khi ăn hoa quả, ba nói rằng thấy 2 mẹ con ăn ngon như thế là ba vui rồi.
Xoài Lùn đối với em không đơn giản chỉ là một loại cây ăn quả, nó còn là một người bạn để em thủ thỉ, tâm sự. Mỗi lúc có chuyện buồn, em lại ra tỉ tê với cây, than thở chán em dựa vào gốc của nó thiếp đi lúc nào không hay. Tán lá rộng, dày rung rinh trong nắng, gió của mùa hè như đưa em vào một thế giới cổ tích xa lạ đầy những điều mới mẻ.
Em yêu Xoài Lùn bởi nó là cây ba tự tay vun trồng, yêu nó bởi cái dáng nom ngồ ngộ, cây thấp thật nhưng vẫn mạnh mẽ đỡ trên mình biết bao lá và quả. Em yêu cái cách nó lắng nghe những tâm sự của em, thỉnh thoảng lại khẽ rung cành lá, làm cho em ngỡ như mình được an ủi vậy. Em càng yêu nó hơn bởi bây giờ trong vườn chỉ có mỗi nó là xoài, ba bảo sẽ mua thêm vài cây nữa về trồng để vườn cây của nhà đa dạng hơn.