Một số thể loại văn học: thơ, truyện.

1.1. Quan niệm chung về loại thể văn học

• Loại: Chủng loại, loại hình để xác định hình thức tổ chức của một tác phẩm văn học
  • Các loại: trữ tình, tự sự, kịch
• Thể: Sự hiện thực hóa của loại
  • Trữ tình: thi ca, ngâm khúc....
  • Kịch: chính kịch, bi kịch, hài kịch
  • Tự sự: Truyện ngắn, tiểu thuyết...

1.2. Thơ

a. Khái lược về thơ

• Thơ là loại văn học bộc lộ tình cảm, thể hiện tâm hồn con người, đặc biệt là đời sống nội tâm của chính tác giả
• Đặc trưng:
  • Nội dung trữ tình: Là tiếng nói của tình cảm con người, của những rung động trái tim trước cuộc đời bộc lộ qua cái tôi trữ tình
  • Ngôn ngữ: vừa cô đọng, vừa hàm súc, giàu hình ảnh, giàu nhịp điệu...
• Phân loại:
  • Theo nội dung:
    • Thơ trữ tình
    • Thơ tự sự
    • Thơ trào phúng
  • Theo hình thức tổ chức
    • Thơ cách luật
    • Thơ tự do
    • Thơ văn xuôi

b. Yêu cầu của cách đọc thơ

• Tìm hiểu xuất xứ, quan trọng là tìm hiểu hoàn cảnh sáng tác cụ thể của bài thơ
• Tìm hiểu tư thơ - đó là một ý chính, một  ý lớn, bao quát toàn bài thơ, làm điểm tựa cho sự vận động của cả bài thơ.
• Cảm nhận ý thơ qua câu chữ, hình ảnh, nhịp điệu, khám phá nội dung và hình thức của bài thơ
• Phát hiện đánh giá ý nghĩa tư tưởng và giá trị nghệ thuật
  • Nội dung: Tư tưởng có gì sáng tạo, có ý nghĩa như thế nào với cuộc sống con người
  • Nghệ thuật: Có ý nghĩa độc đáo, sáng tạo mới mẻ.

1.3. Truyện

a. Khái lược về truyện

• Là loại văn kể chuyện, trình bày sự việc, sự vật một cách cụ thể, chi tiết, tập trung miêu tả thế giới bên ngoài.
• Đặc trưng: 
  • Truyện phản ánh đời sống trong tính khách quan
  • Cốt truyện được hư cấu, được tổ chức một cách nghệ thuật
  • Nhân vật được miêu tả chi tiết, sống động gắn với hoàn cảnh
  • Phạm vi phản ánh không bị hạn chế về không gian và thời gian
  • Ngôn ngữ: gần với ngôn ngữ đời sống.
• Các kiểu loại truyện:
  • Truyện dân gian
  • Truyện trung đại (truyện chữ Hán, truyện chữ Nôm)
  • Truyện hiện đại: truyện ngắn, truyện vừa, truyện dài

b. Yêu cầu về đọc truyện

• Tìm hiểu bối cảnh xã hội, hoàn cảnh sáng tác...
• Phân tích cốt truyện: mở đầu, vận động và kết thúc..., chú ý một số thủ pháp nghệ thuật: ngôi kể, giọng điệu, lời văn, thủ pháp kể chuyện, cách sắp xếp các tình tiết sự kiện.
• Phân tích nhân vật:
  • Ngôn ngữ, ngoại hình, tính cách nội tâm, suy nghĩ...
  • Mối quan hệ giữa nhân vật này với các nhân vật khác → bộc lộ tính cách, phẩm chất của nhân vật
  • Mối quan hệ với hoàn cảnh như thế nào
  • Thủ pháp xây dựng nhân vật (cách thức miêu tả, biểu hiện, sử dụng các chi tiết, các tình huống)
  • Đánh giá truyện trên các phương diện: Nội dung, nghệ thuật → mới mẻ, sáng tạo, đặc sắc như thế nào? Có ý nghĩa như thế nào đối với đời sống con người....