Bài 52. Tinh bột và Xenlulozơ

I. TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN

• Trong gạo chứa khoảng 75% là tinh bột, khoai sắn chứa 80%, ngô hạt khoảng 70%.
• Xenlulozơ có nhiều trong bông (95−98%), đay, gai, tre, nứa (50−80%), gỗ (40−50%).

II. TÍNH CHẤT VẬT LÝ

• Tinh bột: Là chất rắn, màu trắng, không tan trong nước lạnh nhưng tan trong nước nóng tạo thành dung dịch kẹo gọi là hồ tinh bột.

• Xenlulozơ: Là chất rắn, hình sợi, không tan trong nước ngay cả khi đun nóng.

III. ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO PHÂN TỬ

Bằng nhiều các thí nghiệm phân tích khác nhau, người ta thấy rằng tinh bột và xenlulozơ là những hợp chất hữu cơ có phân tử khối rất lớn và được tạo thành bởi nhiều gốc -C₆H₁₀O₅- liên kết với nhau dạng:

... -C₆H₁₀O₅-C₆H₁₀O₅-C₆H₁₀O₅-C₆H₁₀O₅- ...

Viết gọn: 

Nhóm -C₆H₁₀O₅- được gọi là mắt xích của phân tử. Trong tinh bột, số mắt xích n ≃ 1200 - 6000. Số mắt xích trong phân tử xenlulozơ lớn hơn rất nhiều, n ≃ 10000 - 14000.

IV. TÍNH CHẤT HÓA HỌC

1. Phản ứng thủy phân

Khi đun nóng trong dung dịch axit loãng, tinh bột và xenlulozơ đều bị thủy phân thành glucozơ.

-(-C₆H₁₀O₅-)-_n   +  nH₂O  nC₆H₁₂O₆

Ngoài ra ở nhiệt độ thường, tinh bột và xenlulozơ cũng bị thủy phân bởi các enzim thích hợp để chuyển thành glucozơ.

Tinh bột bị thủy phân bởi enzim amilaza và mantaza trong nước bọt và ruột non ở cơ thể người.

Xenlulozơ bị thủy phân tại dạ dày của các loài động vật ăn cỏ bởi enzim xenlulaza, cơ thể người không có enzim này nên không thể tiêu hóa được xenlulozơ.

2. Tác dụng của tinh bột với iot

Nhỏ vài giọt iot vào ống nghiệm đựng hồ tinh bột sẽ thấy hồ tinh bột chuyển sang màu xanh. Đun nóng dung dịch, màu xanh bị mất đi, khi để nguội lại thấy xuất hiện.

Dựa vào tính chất này, iot dùng để nhận biết hồ tinh bột và ngược lại.

V. ỨNG DỤNG

Tinh bột và xenlulozơ được tạo thành trong cây xanh nhờ quá trình quang hợp:

6nCO₂      +   5nH₂O       -(-C₆H₁₀O₅-)-_n     +    6nCO₂

Tinh bột và xenlulozơ đóng vai trò quan trọng trong đời sống và sản xuất.

• Tinh bột là lương thực quan trọng của con người, là nguyên liệu để sản xuất đường glucozơ và rượu etylic.
• Xenlulozơ dùng để sản xuất giấy, vải sợi làm quần áo, sản xuất đồ gỗ làm vật liệu xây dựng.

1. Tinh bột và xenlulozơ là những chất rắn, màu trắng, không tan trong nước. Riêng tinh bột tan trong nước nóng.

2. Công thức hóa học chung của tinh bột và xenlulozơ là .

3. Tinh bột và xenlulozơ bị thủy phân trong môi trường axit tạo ra glucozơ. Tinh bột tác dụng với iot tạo ra màu xanh đặc trưng.

4. Tinh bột và xenlulozơ đóng vai trò quan trọng trong đời sống và sản xuất.

Trong quá trình học tập, nếu có bất kỳ thắc mắc nào, các em hãy để lại câu hỏi ở mục hỏi đáp để cùng thảo luận và trả lời nhé. Chúc các em học tốt!