Bài 45. Axit axetic

Công thức phân tử: C₂H₄O₂

Phân tử khối: 60

I. CẤU TẠO PHÂN TỬ

Axit axetic có công thức cấu tạo:  , viết gọn: CH3-COOH.

Trong phân tử axit axetic có nhóm   liên kết với nhóm  tạo thành nhóm  ( -COOH). Nhóm -COOH này làm cho phân tử axit axetic có tính axit.

II. TÍNH CHẤT VẬT LÝ

• Axit axetic là chất lỏng, không màu, có vị chua và tan vô hạn trong nước.
• Dung dịch axit axetic nồng độ từ 2 – 5 % dùng làm giấm ăn.

III. TÍNH CHẤT HÓA HỌC

1. Tính axit

Axit axetic là một axit hữu cơ yếu.Tuy nhiên axit axetic vẫn có đầy đủ tính chất của một axit như:

• Làm quỳ tím chuyển đỏ.

Hình 2: Giấy quỳ chuyển đỏ sau khi nhúng vào dung dịch axit axetic.

• Tác dụng với kim loại (Đứng trước Hidro trong dãy hoạt động kim loại).

2CH₃COOH  +  Zn  →  (CH₃COO)₂Zn  +  H₂↑  ​

• Tác dụng với bazơ.

CH₃COOH  +  NaOH  →   CH₃COONa _{(Natri axetat)} +  H₂O

• Tác dụng với oxit bazơ.

2CH₃COOH   +  CuO  →   (CH₃COO)₂Cu_{(màu xanh lam)}  +  H₂O

• Tác dụng với muối cacbonat.

Thí nghiệm: Ngâm trứng trong giấm ăn (có thành phần là axit axetic). 

Hiện tượng: Có bọt khí sinh ra ở xung quanh vỏ quả trứng. Sau đó vỏ quả trứng bị hòa tan hoàn toàn.

Giải thích: Vỏ trứng có thành phần hóa học là muối canxi cacbonat CaCO₃, khi tiếp xúc với giấm ăn sẽ phản ứng với axit axetic có trong giấm. Bọt khí xuất hiện ở vỏ quả trứng chính là khí cacbonic CO₂ sinh ra từ phản ứng. Sau khi lớp vỏ đã bị hòa tan hoàn toàn, quả trứng còn lại lớp màng mỏng, dẻo, bao bọc lớp lòng trắng của quả trứng làm cho quả trứng có thể nảy như một quả bóng cao su.

Phương trình hóa học:   2CH₃COOH + CaCO₃  →  (CH₃COO)₂Ca  +  CO₂↑  +  H₂O 

2. Tác dụng với rượu etylic

Thí nghiệm: Cho rượu etylic, axit axetic và axit sunfuric vào ống nghiệm A, lắp ống dẫn khí từ ống nghiệm A vào ống nghiệm B có chứa nước cất như hình 3. Đun sôi hỗn hợp trong ống nghiệm trên ngọn lửa đèn cồn.

Hình 3: Thí nghiệm rượu etylic tác dụng với axit axetic.

Hiện tượng: Ở nghiệm B thu được chất lỏng, sánh như dầu, mùi thơm không tan và nổi lên trên mặt nước.

Nhận xét: Axit axetic tác dụng với rượu etylic tạo thành etyl axetat.

Phương trình hóa học: 

Etyl axetat là chất lỏng, mùi thơm, ít tan trong nước và được dùng làm dung môi để hòa tan nhiều chất trong công nghiệp.

Sản phẩm của phản ứng giữa axit và rượu gọi là este.

IV. ĐIỀU CHẾ VÀ ỨNG DỤNG

1. Điều chế

Trong công nghiệp, ​axit axetic được điều chế từ butan C₄H₁₀ theo phản ứng: 

Để sản xuất giấm ăn (2-5% axit axetic) người ta thường dùng phương pháp lên men dung dịch rượu etylic loãng:

2. Ứng dụng

Từ axit axetic, người ta có thể điều chế được các sản phẩm sau:

Hình 4: Một số ứng dụng tiêu biểu của axit axetic.

V. TỔNG KẾT

1. Axit axetic là chất lỏng, không màu, vị chua, tan vô hạn trong nước.

2. Công thức của axit axetic là CH₃-COOH.

3. Axit axetic là một axit hữu cơ, có đầy đủ tính chất của axit. Ngoài ra axit axetic còn tác dụng được với rượu etylic tạo thành etyl axetat.

4. Axit axetic là nguyên liệu trong công nghiệp. Axit axetic còn dùng để pha giấm ăn.

5. Điều chế axit axetic bằng cách oxi hóa butan hoặc lên men rượu etylic loãng.

Trong quá trình học tập, nếu có bất kỳ thắc mắc nào, các em hãy để lại câu hỏi ở mục hỏi đáp để cùng thảo luận và trả lời nhé. Chúc các em học tốt!