Bài 26. Một số yếu tố ảnh hưởng đến hô hấp tế bào

Tại sao rau, quả cất giữ rong tủ lạnh lại lâu hỏng hơn so với rau, quả để ngoài không khí? Tại sao muốn cất giữ các loại hạt được lâu lại phải phơi khô mà không để ẩm?

I- Một số yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến hô hấp tế bào

1. Nước

Trong tế bào, nước là dung môi và môi trường cho các phản ứng hô hấp xảy ra. Chính vì vậy, nước là yếu tố liên quan trực tiếp đến hô hấp của tế bào.

Tiến hành thí nghiệm đo cường độ hô hấp của một loại hạt ở các hàm lượng nước khác nhau, ta được kết quả như sau:

2. Nồng độ khí oxygen

Oxygen là nguyên liệu của hô hấp tế bào nên có ảnh hưởng trực tiếp đến hô hấp. Ở thực vật, nếu nóng độ khí oxygen ngoài môi trường xuống dưới 5% thì cường độ hô hấp giảm.

3. Nồng độ khí carbon dioxide

Nồng độ khí CO₂ ngoài môi trường từ 3% đến 5% đã gây ức chế hô hấp. Ở người và động vật, khi nống độ khí CO₂ cao sẽ dẫn đến tính trạng CO₂ cạnh tranh với O₂ để liên kết với các tế bào hồng cầu, cơ thể bị thiếu khí O₂ ảnh hưởng đến quá trình hô hấp gây ảnh hưởng tới tính mạng.

4. Nhiệt độ

Nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp ảnh hưởng đến hô hấp tế bào. Ví dụ: Ở người, khi nhiệt độ cơ thể trên 40^oC, hô hấp tế bào gặp khó khăn.

II- Vận dụng hiểu biết về hô hấp tế bào vào thực tiễn

1. Hô hấp tế bào và vấn đề bảo quản nông sản

Hô hấp tế bào là quá trình phân giải các chất hữu cơ. Do đó, hô hấp diễn ra càng mạnh thì lượng chất hữu cơ và chất dinh dưỡng trong nông sản (rau, củ, quả, hạt,...) tiêu hao càng nhiều, gây giảm sút khối lượng và chất lượng nông sản. Tuy nhiên, nếu ngừng hô hấp thì các tế bào sẽ chết dẫn đến nông sản cũng bị hỏng. Vì vậy, để bảo quản nông sản, cần đưa cường độ hô hấp ở nông sản về mức tối thiểu bằng cách điều chỉnh các yếu tố môi trường như nước, nhiệt độ, nồng độ khí carbon dioxide.

2. Các biện pháp bảo quản nông sản sau thu hoạch

• Bảo quản khô

• Bảo quản lạnh

• Bảo quản trong điều kiện nồng đồ khí carbon dioxide cao

Đây là biện pháp bảo quản hiện đại và cho hiệu quả cao. Biện pháp này thường sử dụng các kho kín, quy mô lớn, có nồng độ khí CO₂ cao để bảo quản các loại nông sản.

1. Nước, nồng độ oxygen, khí carbon dioxide và nhiệt độ là một số yếu tố chủ yếu ảnh hưởng tới hô hấp tế bào.

2. Vận dụng những hiểu biết về hô hấp tế bào vào thực tiễn sản xuất (cày, bừa, xới xáo,... làm tăng hàm lượng O₂ trong đất, tạo điều kiện cho rễ cây hô hấp) và bảo quản nông sản sau thu hoạch bằng các biện pháp phơi/ sấy khô, giữ lạnh hay bảo quản trong điều kiện nồng độ CO₂ cao.