Bài 22: Quy luật sinh trưởng phát dục của vật nuôi

I. Khái niệm về sinh trưởng - phát dục:

1. Định nghĩa

a. Sinh trưởng

• Ví dụ:

• ĐN: Sinh trưởng là sự tăng về khối lượng và kích thước của vật nuôi

b. Phát dục:

• Ví dụ:

• ĐN: Phát dục là quá trình biến đổi chất lượng các cơ quan bộ phận trong cơ thể

2. Mối quan hệ:

• Sinh trưởng và phát dục là 2 mặt của quá trình phát triển cơ thể vật nuôi.

• Hai quá trình này xảy ra liên tục, song song và hỗ trợ nhau. Sinh trưởng làm cho khối lượng con vật tăng lên, tạo điều kiện cho vật nuôi phát dục, hoàn thiện chức năng sinh lý của các cơ quan trong cơ thể.

⇒ Nhờ 2 quá trình này mà cơ thể con vật lớn lên, trưởng thành, già rồi chết.

Sơ đồ về vai trò của sinh trưởng, phát dục ở vật nuôi.

II. Quy luật sinh trưởng - phát dục:

1. Quy luật sinh trưởng - phát dục theo giai đoạn:

• Nội dung:

  • Trong quá trình phát triển mỗi cá thể đều phải trải qua những giai đoạn nhất định,

  • Mỗi giai đoạn có những đặc điểm riêng đều nhằm hoàn thiện dần về cấu tạo và chức năng

• VD: Sự phát triển của cá: SGK

• Trong đời cá thể, vật nuôi trải qua nhiều thời kỳ kế tiếp nhau. Thời kỳ trước là cơ sở cho thời kỳ sau, mỗi thời kỳ cơ thể tăng thêm kích thước, khối lượng và hoàn chỉnh dần cơ thể   

• Ý nghĩa: Mỗi thời kì phải có chế độ thức ăn, chăm sóc quản lí thích hợp để VN phát triển tốt nhất

2. Quy luật sinh trưởng - phát dục không đồng đều

• Nội dung: Sự sinh trưởng - phát dục của vật nuôi diễn ra ko đồng đều: có lúc nhanh, có lúc chậm

• VD: SGK

  • Ví dụ1: Bào thai bò tháng thứ nhất phát triển gấp 600 lần hợp tử về khối lượng. Tháng thứ 2 so với tháng thứ nhất tăng 43.3 lần… Tháng thứ 6 gấp 2.5 lần tháng thứ 5 và tháng thứ 9 gấp 1.4 lần tháng thứ 8.

  • Ví dụ 2: Ở động vật trong giai đoạn bào thai, xương đầu phát triển nhanh, sau đó phần lưng phát triển nhanh. Với xương chân, giai đoạn bào thai xương ống phát triển mạnh về chiều dài, sau khi đẻ ra, xương ống phát triển chậm lại, xương cột sống phát triển nhanh hơn. Quá trình phát triển cơ thể giai đoạn đầu xương phát triển mạnh, giai đoạn tiếp theo cơ phát triển mạnh và lúc trưởng thành tích lũy mỡ.

• Trong quá trình phát triển sự sinh trưởng và phát dục diễn ra đồng thời nhưng không đồng đều. Tùy từng thời kỳ mà sinh trưởng, phát dục diễn ra nhanh, chậm khác nhau, tuổi càng cao sinh trưởng càng chậm. 

• Ý nghĩa: Mỗi giai đoạn có các cơ quan bộ phận phát triển mạnh cần cung cấp đủ và hợp lí khẩu phần dinh dưỡng

3. Quy luật sinh trưởng - phát dục theo chu kì:

• Nội dung: Các hoạt động sinh lý, các quá trình trao đổi chất của cơ thể diễn ra lúc tăng, lúc giảm có tính chu kỳ. Tính chu kỳ thể hiện trong quá trình sinh trưởng, phát dục của vật nuôi như: nhịp tim, nhịp thở, trạng thái hưng phấn ức chế, chu kỳ trao đổi chất ngày đêm, quá trình động dục,…

• Ví dụ 1: 

  • Chu kỳ động dục của vật nuôi chia làm 4 giai đoạn:

    • Giai đoạn trước động dục

    • Giai đoạn động dục

    • Giai đoạn sau động dục

    • Giai đoạn cân bằng sinh dục.

  • Chu kỳ động dục của trâu là 25 ngày, bò 21 ngày, dê 20-21 ngày, lợn 21 ngày…

• Ví dụ 2: Người thở 18 lần/phút, tim đập 75 lần/phút, ban ngày thì chuyển hóa chất mạnh hơn ban đêm,…

• Ý nghĩa: Hiểu quy luật này có thể điều khiển quá trình sinh sản của vật nuôi , Giúp ta biết cách nuôi dưỡng chăm sóc phù hợp chu kì sống  của con vật để có hiệu suất cao

III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự sinh trưởng - phát dục

Các yếu tố ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát dục của vật nuôi.

Bài tập minh họa

Câu 1: 

Nghiên cứu quy luật sinh trưởng phát dục theo gian đoạn có ý nghĩa gì trong chăn nuôi ?

Hướng dẫn giải

• Nghiên cứu quy luật sinh trưởng phát dục theo gian đoạn: Mỗi giai đoạn, mỗi cơ quan, bộ phận phát triển mạnh cần cung cấp đủ và hợp lý khẩu phần dinh dưỡng. Nếu xương phát triển mạnh cần cung cấp nhiều khoáng, để phát triển cơ thể cần protein, phát triển các mô cần tăng cường protid và ít vận động.

• Ví dụ : Bò còn non hệ tiêu hóa chưa hoàn chỉnh thì cho ăn trong khẩu phần nhiều thức ăn tinh, khi trưởng thành thì khẩu phần nhiều thức ăn xơ.

• Giai đoạn bào thai và đang bú mẹ thì cung cấp chất dinh dưỡng đầy đủ cho con mẹ, sau đó thì chăm sóc con con sau bú mẹ.

Câu 2: 

Nghiên cứu quy luật sinh trưởng phát dục theo chu kỳ có ý nghĩa gì trong chăn nuôi ?

Hướng dẫn giải

• Giúp chăm sóc, nuôi dưỡng phù hợp với chu kỳ sống của con vật để có hiệu suất chăn nuôi cao: Thụ tinh nhân tạo đạt kết quả cao thì phải nắm vững chu kỳ động dục của vật nuôi, sử dụng con vật cày kéo, tiết sữa, đẻ trứng… phải vận dụng tốt chu kỳ hưng phấn  - ức chế của hệ thần kinh, chu kỳ ngày – đêm…