BÀI 24: Virus

- Đối tượng gây nên các đại dịch trên là virus.

- Để phòng chống các đại dịch do virus gây ra, biệp pháp tốt nhất là tiêm vaccine phòng bệnh.

+ Nếu chưa có vaccine, cần tuân theo hướng dẫn của các tổ chức y tế.

- Quan sát hình dạng của một số virus trong hình 24.1:

+ Virus khảm thuốc lá có hình dạng xoắn.

+ Virus corona có hình dạng khối cầu.

+ Virus dại có hình dạng xoắn.

+ Virus viêm kết mạc có hình dạng khối cầu.

+ Virus HIV có hình dạng khối cầu.

+ Thực khuẩn thể có dạng hỗn hợp (đầu có dạng khối, đuôi có dạng xoắn).

- Nhận xét về hình dạng của một số virus trong hình 24.1: Virus có nhiều hình dạng khác nhau, nhưng có thể được chia làm ba dạng chính là: Dạng xoắn, dạng hình khối, dạng hỗn hợp.

- Cấu tạo của virus:

+ Virus trần: Được cấu tạo gồm 2 phần là vỏ protein và phần lõi chứa vật chất di truyền.

+ Virus có vỏ: Ngoài 2 thành phần bắt buộc là vỏ protein và phần lõi, virus có vỏ có thêm lớp vỏ ngoài.

- Điểm khác biệt giữa cấu tạo của virus và cấu tạo của tế bào sinh vật nhân sơ và nhân thực:

+ Tế bào nhân sơ và nhân thực được cấu tạo gồm 3 thành phần chính là màng sinh chất, chất tế bào, nhân/vùng nhân.

+ Virus có cấu tạo đơn giản chỉ gồm lớp vỏ protein và phần lõi, một số virus có thêm lớp vỏ ngoài.

→ Virus là dạng sống đơn giản, chưa có cấu tạo tế bào.

Ứng dụng của virus trong thực tiễn là:

- Có vai trò trong nghiên cứu khoa học.

- Được sử dụng để sản xuất các chế phẩm sinh học (interferon, thuốc kháng sinh, vaccine).

- Được sử dụng trong sản xuất thuốc trừ sâu: Thuốc trừ sâu từ virus cho hiệu quả cao mà không gây ô nhiễm môi trường.

- Ngoài ra, virus còn được sử dụng để chuyển gen từ loài này sang loài khác góp phần tạo ra các giống vật nuôi, cây trồng có năng suất và chất lượng cao, kháng bệnh tốt như giống bông kháng sâu hại, giống lúa gạo vàng có giá trị dinh dưỡng cao.

Virus có thể lây lan qua nhiều con đường như:

- Thông qua các giọt bắn (Ho, hắt hơi)

- Qua tiếp xúc trực tiếp

- Dùng chung bơm kim tiêm hoặc truyền máu

- Truyền từ mẹ sang con

Một số biện pháp phòng chống bệnh do virus gây ra:

- Tiêm vaccine phòng bệnh: Đây là phương pháp hữu hiệu nhất để phòng ngừa các bệnh do virus gây ra. Vaccine được tạo ra từ chính những vi khuẩn, virus đã chết hoặc được làm suy yếu.  Đưa vaccine vào cơ thể giúp cơ thể “làm quen” trước với mầm bệnh và tìm ra được cách đối phó với chúng. Nhờ vậy, lần tới khi tiếp xúc với mầm bệnh, cơ thể chúng ta có thể tiêu diệt chúng một cách nhanh chóng.

- Thực hiện các biện pháp phòng tránh lây lan bệnh cho cộng đồng: Tùy thuộc vào con đường lây truyền của mỗi loại bệnh mà có các biện pháp phòng tránh lây lan bệnh cho cộng động khác nhau (ví dụ bệnh lây qua đường hô hấp thì cần đeo khẩu trang, tránh tụ tập đông người,…)

- Tập thể dục nâng cao sức khỏe.

- Vệ sinh cơ thể thường xuyên.

- Giữ gìn vệ sinh môi trường sống trong sạch, tiêu diệt vật trung gian truyền bệnh ví dụ muỗi.

- Khi cây trồng đã bị bệnh do virus gây ra thì các biện pháp chữa bệnh cho cây sẽ không đạt hiệu quả. Nên phòng bệnh là phương pháp cần được thực hiện (tạo giống cây trồng sạch bệnh).

Virus phải sống kí sinh nội bào bắt buộc vì: Virus chưa có cấu tạo tế bào → Virus không thể tổng hợp được những chất cần thiết → Virus phải nhờ vào bộ máy của tế bào chủ tổng hợp ra các chất cần thiết chúng cần nên virus phải kí sinh nội bào bắt buộc.

Ưu điểm của thuốc trừ sâu có nguồn gốc từ virus so với thuốc trừ sâu hóa học là:

- Thuốc trừ sâu có nguồn gốc từ virus chỉ tác động đến sâu hại mà không gây hại cho môi trường, con người và sinh vật khác.

- Thuốc trừ sâu có nguồn gốc từ virus ít để lại dư lượng độc trên nông sản và có thời gian cách li ngắn nên rất thích hợp sử dụng cho các nông sản yêu cầu có độ sạch cao như các loại rau, chè,…

- Thường xuyên rửa tay đúng cách bằng xà phòng dưới vòi nước sạch, hoặc bằng dung dịch sát khuẩn có cồn (ít nhất 60% cồn).

- Đeo khẩu trang nơi công cộng, trên phương tiện giao thông công cộng và đến cơ sở y tế.

- Tránh đưa tay lên mắt, mũi, miệng. Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi bằng khăn giấy, khăn vải, khuỷu tay áo.

- Tăng cường vận động, rèn luyện thể lực, dinh dưỡng hợp lý xây dựng lối sống lành mạnh.

- Vệ sinh thông thoáng nhà cửa, lau rửa các bề mặt hay tiếp xúc.

- Nếu bạn có dấu hiệu sốt, ho, hắt hơi, và khó thở, hãy tự cách ly tại nhà, đeo khẩu trang và gọi cho cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn, khám và điều trị.

- Tự cách ly theo dõi sức khỏe, khai báo y tế đầy đủ nếu trở về từ vùng dịch