* Nguyên nhân:
- Việt Nam nằm hoàn toàn trong vùng nội chí tuyến Bắc bán cầu, nơi chịu tác động mạnh mẽ của ánh sáng mặt trời quanh năm.
- Góc chiếu của mặt trời cao, đặc biệt vào mùa hè khi Mặt trời lên thiên đỉnh.
* Biểu hiện:
- Tổng bức xạ lớn: Việt Nam nhận được lượng bức xạ mặt trời cao, làm cho cán cân bức xạ luôn dương, nghĩa là năng lượng nhận vào luôn lớn hơn năng lượng mất đi.
- Nhiệt độ trung bình năm cao: Hầu hết các khu vực có nhiệt độ trung bình >20°C (ngoại trừ các vùng núi cao trên 1000m như Sa Pa, Đà Lạt).
- Số giờ nắng nhiều: Tùy khu vực, tổng số giờ nắng dao động từ 1.400 - 3.000 giờ/năm. Miền Nam có số giờ nắng cao hơn miền Bắc do ít chịu ảnh hưởng của mây mưa vào mùa đông.
2. Tính chất ẩm
* Nguyên nhân:
- Việt Nam nằm tiếp giáp với Biển Đông, một nguồn cung cấp hơi nước dồi dào.
- Hệ thống sông ngòi dày đặc, rừng cây nhiệt đới, và độ che phủ thực vật lớn cũng góp phần duy trì độ ẩm cao.
* Biểu hiện:
- Lượng mưa lớn: Trung bình từ 1.500 - 2.000mm/năm, thậm chí ở các vùng đón gió ẩm (như Huế) lượng mưa có thể vượt 3.000mm/năm.
- Độ ẩm không khí cao: Thường xuyên duy trì trên 80%, tạo cảm giác nóng ẩm, khó chịu vào mùa hè, đặc biệt ở miền Bắc.
- Cân bằng ẩm dương: Lượng nước bốc hơi luôn nhỏ hơn lượng nước mưa nhận được, đảm bảo sự phát triển của hệ sinh thái nhiệt đới.
3. Tính chất gió mùa
* Nguyên nhân:
- Việt Nam nằm trong vùng ảnh hưởng của gió Tín Phong bán cầu Bắc (hoạt động quanh năm), đồng thời chịu tác động của khí hậu gió mùa châu Á do sự luân phiên nóng - lạnh giữa lục địa Á-Âu và đại dương Thái Bình Dương - Ấn Độ Dương.
* Biểu hiện:
- Hai mùa gió chính:
+ Gió mùa đông:
Xuất phát từ lục địa châu Á, đi qua biển Đông, gây ra mùa đông lạnh và khô ở miền Bắc.
Gió yếu dần khi vào miền Nam, thường chỉ còn mang tính chất khô.
+ Gió mùa hạ:
Xuất phát từ Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, mang theo không khí nóng, ẩm, gây mưa lớn trên diện rộng.
Đặc biệt mạnh từ tháng 5 đến tháng 10, mang lại mùa mưa ở miền Nam.
* Sự phân mùa khí hậu rõ rệt:
+ Miền Bắc:
Mùa đông: lạnh, khô, ít mưa (tháng 11 - tháng 4).
Mùa hạ: nóng, ẩm, mưa nhiều (tháng 5 - tháng 10).
+ Miền Nam:
Chỉ có hai mùa rõ rệt: mùa mưa (tháng 5 - tháng 11) và mùa khô (tháng 12 - tháng 4).
+ Miền Trung:
Mùa khô vào nửa đầu năm, mưa tập trung vào mùa thu đông (do tác động của gió mùa đông bắc kết hợp với địa hình chắn gió).