tham khảo
Mỗi năm, khi đông qua xuân tới, Dế Mèn lại bồi hồi khi thấy mình đứng tuổi. Nhìn các dế con, dế cháu, Dế Mèn như nhìn thấy chính mình của những năm về trước, cũng nhanh nhẹn, nhiệt tình nhưng hay xốc nổi. Bỗng nhớ tới anh bạn Dế Choắt hàng xóm xưa kia, Mèn nhớ tới một kỉ niệm buồn không bao giờ muốn nhắc lại nữa…
Câu chuyện ấy xảy ra cách đây đã lâu rồi và trở thành bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn. Mèn có một người bạn hàng, xóm là Dế Choắt. Nhà anh ở ngay kế bên nhà Mèn. Không được may mắn khoẻ mạnh, Choắt yếu ớt, ốm đau thường xuyên. Mèn lại khoẻ mạnh, nhanh nhẹn thêm tính nông nổi của tuổi trẻ nên Choắt sợ lắm. Có hôm sang chơi, nhìn nhà cửa luộm thuộm, bề bộn, Mèn ta lên giọng mắng mỏ, dạy cho Choắt một bài học: “Ôi thôi, chú mày ơi! Chú mày có lớn mà chẳng có khôn”: Đế Mèn dường như chỉ nói cho sướng miệng, chỉ muốn ra oai để thoả mãn tính tự kiêu của mình mà không để ý đến cảm giác của Dế Choắt. Trước những lời mắng mỏ, chàng Dế Choắt chí im lặng ngoan ngoãn. Càng như thế Mèn càng cho mình ghê gớm lắm. Rồi Choắt dè dặt nhờ vả Mèn đào giúp một cái ngách thông sang bên nhà mình, phòng khi tắt lửa tối đèn có thể chạy sang. Nhưng lúc đó, tính ích kỉ, coi thường người khác của Mèn ta trỗi dậy mạnh mẽ. Không cần suy nghĩ, ngay lập tức Mèn thẳng thừng từ chối và kèm theo một điệu bộ khinh khỉnh. Xong, Mèn ra về mà trong lòng không một chút bận tâm, bỏ mặc anh Choắt dáng thương…
Nhưng Mèn đâu biết, cái thói hung hăng, hống hách ấy chỉ mang vạ vào thân mà thôi. Vì cái thói ấy mà giờ đây Mèn vẫn còn ôm một nỗi ân hận, ân hận mãi suốt cuộc đời và không thể làm lại được. Hôm ấy, nhìn thấy chị Cốc, bỗng Mèn ta nghĩ ra một trố nghịch dại và rủ Choắt chơi cùng. Biết lượng sức mình, Choắt từ chối dù rất sợ Mèn. Choắt còn khuyên Mèn đừng trêu vào, phải biết sợ. Mèn nghe thấy thật tức cái tai. Đời này Mèn nào đâu biết sợ ai ngoài mình, chỉ có Mèn quát tháo và dọa nạt người khác chứ làm gì có chuyện kẻ khác bắt nạt Mèn? Tức giận, Mèn quay lại cất tiếng trêu chị Cốc. Nhưng chị Cốc không phải hiền lành. Nghe tiếng trêu, chị ta trợn tròn mắt, giương cánh lên, như sắp muốn đánh nhau. Lúc đó quả Mèn có thấy sợ nên vội chui tọt vào hang, lên giường nằm khểnh. Lúc bấy giờ Mèn không hề nghĩ đến anh bạn Dế Choắt tội nghiệp đang loay hoay ngoài cửa hang. Như để trút giận, chị Cốc đã giáng những đòn đau điếng lên mình Choắt khiến Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp. Lúc Mèn chạy sang thì đã muộn. Nói với Mèn vài lời trăn trôi, Choắt tắt thở. Chỉ tại cái tính ngông cuồng, kiêu căng, ích kỉ của Mèn mà Choắt đã phải lìa xa cõi đời. Choắt ra đi mãi mãi để lại cho Mèn bài học đường đời đầu tiên đau xót. Bài học ấy phải trả giá quá đắt… Đứng lặng giờ lâu trước mộ Choắt, lòng Mèn nặng trĩu …
Chôn cất Choắt xong xuôi, Mèn đứng lặng hồi lâu trước ngôi mộ của người bạn xấu số. Hôm đó, bầu trời sáng lạ. Gió thổi to làm xao động cả một vùng cỏ um tùm. Nhìn nấm mộ bé nhỏ của Choắt, bỗng Mèn thây cảm giác lạnh chạy dọc sòng lưng. Mèn ân hận lắm. Khuôn mặt Mèn rầu rĩ, ảo não vô cùng. Đôi mắt đượm buồn, không dám ngẩng lên nhìn thẳng vào mộ bạn, có lẽ Mèn xấu hổ lắm. Hai bàn tay đan vào nhau bối rốì. Câu chuyện xảy ra bất ngờ khiến Mèn không kịp xoay xở. Trong nháy mắt, người, bận tội nghiệp đã nằm dưới kia rồi. Chỉ nghĩ đến đó thôi, Mèn không giấu nổi xúc dộng, nghẹn ngào nấc lên. Mèn quỵ gối, ngồi thụp xuống. Một giọt nước mắt vô tình rơi trèn nấm mộ rồi nhanh chóng thấm vào lòng đất. Giọt nước mắt đầu tiên ấy của chàng Dế Mèn kiêu ngạo là giọt nước mắt của sự ăn năn. Mèn gục đầu như thế một hồi lâu. Nhìn bóng Mèn in nghiêng, đổ dài trên mặt đất cũng thật đáng thương. Gió thổi càng mạnh hơn, từng bụi cỏ xô vào nhau loạt soạt.. Một lúc sau, Mèn từ từ đứng dậy, thắp cho Choắt một nén nhang. Đứng lùi lại một chút, Mèn cúi đầu suy nghĩ. Mèn suy nghĩ rất nhiều về bài học đường đời đầu tiên của mình, về thói hung hăng kiêu ngạo. Mèn giật mình nghĩ tới câu nói của Choắt trước khi chết: “Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào thân”. Càng nghĩ Mèn càng ghét bản thân. Một người ốm đau, bệnh tật như Choắt còn nhìn ra bài học đó thế mà kẻ lúc nào cũng cho mình thông minh như Mèn lại không thể hiểu nổi để cuôi cùng khi hiểu ra thì đã quá muộn.
Đứng lặng hồi lâu trước mộ Choắt, Mèn đau lòng và ân hận quá. Mèn trưởng thành hơn sau những gì đã xảy ra. Trời xế tà, bóng mây đã che khuất mặt trời. Trên cao, từng đàn chim bay về tổ, gió bắt đầu lặng hơn. Mèn lặng lẽ quay gót ra về. Đi được mấy bước, Mèn lại ngoảnh đầu nhìn mộ Choắt như để khắc sâu hơn nữa bài học đầu tiên vào tâm trí; Mộ bạn lùi xa dần phía sau lưng Mèn. Với những bước chậm chạp, sầu não, Mèn ra khỏi đám cỏ um tùm…
Bài học đường đời đầu tiên của Mền cũng là bài học của bao thế hệ trẻ tiếp theo. Bài học ấy quá đắt giá vì được đánh đổi bằng tính mạng của một người bạn. Có lẽ từ đây, chàng Dế Mèn sẽ thành con người khác, chững chạc và trưởng thành hơn. Qua bài học đó, những bạn trẻ chúng ta cũng cần phải suy ngẫm về cách Ịàm người.