Bài 29: Truyền chuyển động

I. Tại sao cần chuyền chuyển động?

• Máy hay các thiết bị cần có cơ cấu truyền chuyển động vì các bộ phận của máy thường đặt xa nhau và có tốc độ quay không giống nhau song đều được dẫn động từ một chuyển động ban đầu.

• Nhiệm vụ của các bộ truyền chuyển động là:Truyền và biến đổi tốc độ cho phù hợp với tốc độ của các bộ phận trong máy.

II. Bộ truyền động đai

1. Truyền động ma sát – truyền động đai

a. Cấu tạo bộ truyền động đai

• Truyền động ma sát là là cơ cấu truyền chuyển động quay nhờ lực ma sát giữa các mặt tiếp xúc của vật dẫn và vật bị dẫn

Hai nhánh đai mắc song song

Hai nhánh đai mắc chéo nhau

• Gồm 3 bộ phận chính

  • Bánh dẫn

  • Bánh bị dẫn

  • Dây đai

Giới thiệu vật liệu dây đai, bánh dẫn

• Dây đai: làm bằng vật liệu tạo ma sát tốt

• Bánh đai: Kim loại, gỗ…vv

Chuyển động quay nhờ lực ma sát giữa các mặt tiếp xúc của vật dẫn và vật bị dẫn

b. Nguyên lí làm việc

• Nhờ lực ma sát giữa dây đai và bánh đai, khi bánh dẫn quay thì bánh bị dẫn quay theo.

Nguyên lý làm việc

• Tỉ số truyền

\(\begin{array}{l}
i = \frac{{{n_{bd}}}}{{{n_d}}} = \frac{{{n_2}}}{{{n_1}}} = \frac{{{D_1}}}{{{D_2}}}\\
Hay\,\,\,{n_2} = {n_1}.\frac{{{D_1}}}{{{D_2}}}
\end{array}\)

• với:

  • i là tỷ số truyền

  • n_d ,n₁ là tốc độ (vòng/phút) của bánh dẫn

  • n_bd,  n₂ là tốc độ (vòng/phút)  của bánh bị dẫn

  • D₁: đường kính bánh dẫn

  • D₂: đường kính bánh bị dẫn

• Tốc độ quay tỉ lệ nghịch với đường kính

• Bánh có đường kính lớn thì quay chậm và ngược lại

• Hai nhánh đai mắc song song thì 2 bánh quay cùng chiều.

• Hai nhánh đai mắc chéo nhau thì 2 bánh quay ngược chiều.

c. Ứng dụng

• Cấu tạo đơn giản; làm việc êm; ít ồn; có thể truyền chuyển động giữa các trục ở cách xa nhau; được sử dụng rộng rải như : máy khâu, máy tiện, ô tô vv...

• Khi ma sát giữa bánh và dây đai không đủ đảm bảo thì chúng có thể bị trược nên tỉ số truyền bị thay đổi

• Để khắc phục sự trượt của chuyển động đai người ta dùng chuyển động ăn khớp

2. Truyền động ăn khớp

• Truyền động bánh răng

• Truyền động xích

a. Cấu tạo

• Để hai bánh răng ăn khớp được với nhau thì khoảng cách giữa hai răng kề nhau trên bánh này phải bằng khoảng giữa hai răng kề nhau trên bánh kia

• Để đĩa ăn khớp được với xích thì cỡ răng của đĩa và cỡ xích phải tương ứng

• Bánh răng: Bánh dẫn và bánh bị dẫn

• Xích: Đĩa dẫn, đĩa bị dẫn, xích

b. Tính chất

• Bánh răng 1 có số răng là Z₁, tốc độ quay n₁, Bánh răng 2 có số răng là Z₂, tốc độ quay n₂ thì tỉ số truyền i:

\(\begin{array}{l}
i = \frac{{{n_{bd}}}}{{{n_d}}} = \frac{{{n_2}}}{{{n_1}}} = \frac{{{Z_1}}}{{{Z_2}}}\\
Hay\,\,\,{n_2} = {n_1}.\frac{{{Z_1}}}{{{Z_2}}}
\end{array}\)

c. Ứng dụng

• Bộ truyền chuyển động bánh răng dùng để truyền chuyển động quay giữa các trục song song hoặc vuông góc  với nhau ; có tỉ số truyền xác định; được dùng nhiều trong trong hệ thống truyền động như đồng hồ, hộp số xe máy vv...

• Bộ truyền động xích dùng để truyền chuyển động quay giữa hai trục xa nhau; tỉ số truyền xác định được sử dụng xe đạp, xe máy ,máy nâng chuyển vv...

Bài 1:

Tại sao máy và thiết bị cần phải truyền chuyển động ? 

Hướng dẫn giải

• Cần phải truyền chuyển đông vì các bộ phạn của máy thường đặt xa nhau và có tốc độ ko giống nhau, song đều được dẫn động từ một chuyển động ban đầu.

• Do đó, cơ cấu truyền chuyển động có nhiệm vụ truyền và biến đổi tốc độ cho phù hợp vs tốc độ của các bộ phận trong máy. 

Bài 2:

Thông số nào đặc trưng cho các bộ truyền chuyển động quay ? Lập công thức tính tỉ số truyền của các bộ chuyển động ? 

Hướng dẫn giải

• Thông số đặc trưng cho các bộ truyền động quay là tỉ số truyền i.

• Công thức tính tỉ số truyền của các bộ truyền động.

\(i = \frac{{{n_{b{\rm{d}}}}}}{{{n_{\rm{d}}}}} = \frac{{{n_2}}}{{{n_1}}} = \frac{{{D_1}}}{{{D_2}}} = \frac{{{Z_1}}}{{{Z_2}}}\)

Bài 3:

Cho biết phạm vi ứng dụng của các bộ truyền động ?

Hướng dẫn giải

• Phạm vi ứng dụng là vô hạn, trong tất cả các lĩnh vực.

• Ví dụ: đồng hồ, hộp số xe máy, máy gặt, máy xúc...

Bài 4:

Đĩa xích của xe đạp có 50 răng ,đĩa líp có 20 răng.Tính tỉ số truyền i và cho biết chi tiết nào quay nhanh hơn ? 

Hướng dẫn giải

• Như công thức ta có:

\(i = \frac{{{n_2}}}{{{n_1}}} = \frac{{{Z_1}}}{{{Z_2}}}\)

• Vậy tỉ số truyền ở đây là: \(i = \frac{{{Z_1}}}{{{Z_2}}} = \frac{{50}}{{20}} = 2,5\)

• Vậy đĩa líp quay nhanh hơn đĩa xích 2,5 lần.