Bài 10 : Thời kỳ hình thành và phát triển của chế độ phong kiến ở Tây Âu

I. Sự hình thành các vương quốc phong kiến Tây Âu

- Từ thế kỷ III, đế quốc Rô-ma lâm vào tình trạng khủng hoảng suy vong, giữa lúc ấy người Giéc-man từ phương Nam tràn xuống xâm chiếm.

- Năm 476, đế quốc Rô-ma bị diệt vong, chế độ chiếm hữu nô lệ kết thúc, thời đại phong kiến bắt đầu ở châu Âu.

- Khi vào lãnh thổ Rô-ma, người Giéc-man thực hiện 1 loạt các hoạt động:

+Thủ tiêu bộ máy nhà nước cũ, thành lập nên nhiều vương quốc mới.

+Chiếm ruộng đất của chủ nô Rô-ma cũ rồi chia cho nhau.

+Từ bỏ các tôn giáo nguyên thuỷ của mình và tiếp thu Ki-tô giáo, xây dựng nhà thờ và tìm cách chiếm ruộng của nông dân.

- Các giai cấp mới hình thành: Quý tộc vũ sĩ, quan lại và quý tộc tăng lữ trở thành lãnh chúa phong kiến; nô lệ và nông dân biến thành nông nô. Quan hệ sản xuất phong kiến ở châu Âu bắt đầu hình thành.

2. Xã hội phong kiến Tây Âu

- Đến giữa thế kỷ IX, phần lớn đất đai đã được quý tộc và nhà thờ chia nhau chiếm đoạt xong. Họ thành lập các lãnh địa phong kiến ở Tây Âu, đây là đơn vị chính trị kinh tế cơ bản trong thời kỳ phong kiến phân quyền.

- Các giai cấp trong lãnh địa:

+ Nông nô là người sản xuất chính trong các lãnh địa. Họ bị cột chặt và lệ thuộc vào lãnh chúa.

+ Lãnh chúa có cuộc sống nhàn rỗi, xa hoa, sung sướng bằng việc bóc lột tô thuế và sức lao động của nông nô.

+ Mâu thuẫn giữa nông nô và lãnh chúa phong kiến ngày càng gay gắt, đã làm bùng nổ các cuộc đấu tranh của nông nô chống lại lãnh chúa.

- Lãnh địa gồm đất của lãnh chúa và đất khẩu phần.

* Lãnh địa: là những vùng đất đai rộng lớn bị quý tộc và nhà thờ biến thành khu đất riêng của mình. Lãnh địa là đơn vị chính trị và kinh tế cơ bản trong thời kì phong kiến phân quyền ở Tây Âu, trong lãnh địa có quân đội, tòa án, phát luật riêng, chế độ thuế khóa riêng...

* Đặc điểm kinh tế

-  Kinh tế tự nhiên, đóng kín. Kỹ thuật canh tác đã có những tiến bộ: dùng phân bón, gieo trồng theo thời vụ…

- Quan hệ sản xuất phong kiến: lãnh chúa bóc lột nông nô.

- Các lãnh chúa sống nhàn rỗi, xa hoa, họ bóc lột tô thuế và sức lao động của nông nô. Nông nô nổi dậy đấu tranh như khởi nghĩa Giắc cơ ri ở Pháp năm 1358..

3. Sự xuất hiện thành thị trung đại

- Do sản xuất phát triển từ thế  kỷ XI, nên xuất hiện tiền đề nền kinh tế hàng hóa.

- Năng suất lao động tăng tạo ra nhiều sản phẩm thừa.

- Thủ công nghiệp tách khỏi nông nghiệp, và tách khỏi lãnh địa, hàng hóa bán ra thị trường một cách tự do, thường tập trung ở nơi đông người, các ngã ba đường, bến sông để buôn bán trao đổi, lập ra thị trấn, sau trở thành thành thị.

- Trong thành thị có các thương hội và phường hội.

- Sự phát triển của thủ công nghiệp và thương nghiệp trong thành thị đã phá vỡ nền kinh tế tự nhiên của các lãnh địa, tạo điều kiện cho kinh tế hàng hóa phát triển.

- Vai trò của thành thị:

+ Phá vỡ nền kinh tế tự nhiên, tự cấp tự túc, tạo điều kiện cho nền kinh tế hàng hóa phát triển.

+ Góp phần tích cực xóa bỏ chế độ phân quyền… Đặc biệt mang lại không khí tự do cho xã hội phong kiến Tây Âu. Mở mang trí thức, các trường đại học ra đời như Bô-lô-nha (Ý), O- xphớt (Anh), Xoóc–bon (Pháp)…