Ông già và biển cả

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Hemingway (1899 - 1961), ông sinh ra trong một gia đình trí thức tại một vùng ngoại ô của Chicago.

- Sau khi tốt nghiệp trung học ông làm phóng viên.

- Năm 19 tuổi ông gia nhập quân y Hội chữ thập đỏ trong Thế chiến I, trên chiến trường Italia ông bị thương và được chuyển về Hoa Kỳ.

- Sau chiến tranh ông quay trở lại công việc tại tòa báo nhưng không hòa nhập được với xã hội đương thời nên ông tìm bình yên trong men rượu.

- Sau đó ông sang Pháp, vừa làm báo vừa sáng tác văn chương.

- Tác phẩm chính: Ông để lại di sản văn học đồ sồ, gồm các tác phẩm tiêu biểu như: Mặt trời vẫn mọc, Giã từ vũ khí, Chuông nguyện hồn ai, Vườn địa đàng, Ông già và biển cả,....

2. Tác phẩm

a. Xuất xứ và hoàn cảnh ra đời

- Ra đời năm 1952, sau 10 năm ông sống ở Cu-Ba. Đây là cuốn tiểu thuyết ngắn nhưng có ý nghĩa quan trọng nhất trong sự nghiệp của Hê-minh-uê, có ý nghĩa như di chúc nghệ thuật của ông.

- Đoạn trích nằm ở cuối tác phẩm, kể về việc ông lão Xan-ti-a-gô đuổi theo và bắt được con cá kiếm.

b. Bố cục

- Phần 1: (Từ đầu đến “nước bắn tung, trùm lên cả ông lão lẫn con thuyền”): Cuộc chiến đấu của Xan-ti-a-gô.

- Phần 2: (Còn lại): Hành trình Xan-ti-a-gô đưa con cá về bờ.

II. Đọc - hiểu văn bản

1. Tác phẩm tiêu biểu cho nguyên lý “tảng băng trôi”

- Dựa vào hiện tượng tự nhiên: nếu tảng băng có mười phần thì trên mặt nước chỉ có ba phần nổi, và có bảy phần chìm dưới mặt nước.

- Nhà văn phải hiểu biết cặn kẽ về điều muốn viết, sau đó lược bỏ những chi tiết không cần thiết, giữ lại những phần cốt lõi, sắp xếp lại để người đọc vẫn có thể hiểu được những gì tác giả đã lược bỏ.

 - Người đọc phải đồng sáng tạo mới có thể hiểu được “bảy phần chìm”, những hình tượng, những hình ảnh,… giàu tính tượng trưng đa nghĩa.

2. Hình tượng con cá kiếm

* Đó là một con cá lớn, đầy sức mạnh và sự kiêu hùng

- Con cá lớn:

+ “một cái bóng đen vượt dài”.

+ ”cái đuôi lớn hơn cả chiếc lưỡi hái lớn”.

+ “thân hình đồ sộ”.

+ “Cánh vi, bộ vây to sụ bên sườn xòe rộng”.

+ “dài cả thước”.

- Con cá đầy sức mạnh.

+ Lượn “những vòng tròn rất lớn”.

+ Khiến ông lão “hoa cả mắt suốt cả tiếng đồng hồ...”.

- Con cá kiêu hùng trong cái chết.

“phóng vút lên khỏi mặt nước phô hết tầm vóc khổng lồ, vẻ đẹp và sức lực của nó”.

* Con cá kiếm vừa là hình ảnh thực vừa là hình ảnh biểu tượng.

- Con cá mang vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên.

- Con cá là biểu tượng của những khó khăn, thử thách trong cuộc sống.

- Con cá là biểu tượng của khát vọng nghệ thuật chân chính, cao đẹp.

=> Tập trung miêu tả con cá kiếm làm cho chiến thắng của ông lão trở lên vẻ vang, vĩ đại hơn.

3. Hình tượng ông lão Xan- ti-a-gô

- Được khắc họa qua những lời độc thoại và độc thoại nội tâm.

- Mang vẻ đẹp song song tương đồng trong tình huống căng thẳng, đối lập với con cá kiếm (người đi săn và con mồi, già nua yếu ớt và mạnh khỏe, cô độc và bầy đàn,...)

- Sự chiến thắng của ông lão đối với con cá.

+ Thể hiện niềm tin vào bản thân và khả năng có thể chiến thắng, chinh phục thiên nhiên của con người.

+ Thể hiện ý chí và nghị lực phi thường của ông lão: “mệt thấu xương” nhưng vẫn cố gắng chiến đấu.

+ Thể hiện khát khao chiến thắng, chinh phục thiên nhiên, vũ trụ của con người.

+ Ông lão đã chiến thắng con cá bằng năng lực và kinh nghiệm của bản thân.

=> Qua hình tượng ông lão Xan-ti-a-gô, tác giả muốn thể hiện niềm tin yêu và ca ngợi vẻ đẹp, tài năng của con người trong công cuộc chinh phục thiên nhiên, vũ trụ.

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật

- Cách viết dung dị, lời văn có nhiều “khoảng trống”.

- Hình tượng được lựa chọn kĩ lưỡng, mang tính biểu tượng và đa nghĩa.

- Nghệ thuật độc thoại và độc thoại nội tâm.

2. Nội dung

Hình ảnh ông lão đánh cá đơn độc, dũng cảm săn đuổi con cá lớn nhất đời là một biểu tượng về vẻ đẹp của ước mơ và hành trình gian khổ để biến ước mơ thành hiện thực. Sự chuyển hóa bức tranh với những nét trần trụi, chân thực, giản dị sang một lớp nghĩa hàm ẩn chính là sự thể hiện nguyên lý “tảng băng trôi”.