Đọc hiểu văn bản: Chất làm gỉ (Rây Brét-bơ-ry)

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Rây Brét-bơ-ry (1920 - 2012), Mỹ.

- Là nhà văn chuyên sáng tác những tác phẩm khoa học viễn tưởng, bí ẩn, kinh dị.

2. Tác phẩm

a. Thể loại

Truyện ngắn.

b. Tóm tắt

c. Bố cục

2 phần:

- Phần 1: Từ đầu đến "Tạm biệt đại tá." 

- Phần 2: Còn lại.

II. Khám phá văn bản

1. Nhân vật anh trung sĩ

- Là người yêu hòa bình.

• "Tôi muốn sống không có chiến tranh." 
• Mong ước thế giới không còn vũ khí, những cỗ đại bác, nhưng chiếc xe tăng sẽ biến mất.

=> Anh trung sĩ là người có lí tưởng, khát vọng giữ gìn hòa bình cho nhân loại. Đây là khát vọng cao cả, chính đáng.

- Là người kiên định.

• Khi viên đại tá không tin về chất làm gỉ mà anh nói, anh đã kiên nhẫn giải thích về nó.
• Anh đã nghiên cứu về chất làm gỉ rất lâu và anh đã tìm ra được cơ sở khoa học của nó: “Phát minh này dựa trên cơ sở cấu trúc của các nguyên tử xác định ... các nguyên tử của loại thép vũ khí được sắp đặt theo một trật tự nhất định.”

=> Anh trung sĩ có niềm tin về nghiên cứu của mình và luôn nỗ lực để thực hiện nó. Cuối cùng anh đã kiến cho viên đại úy sửng sốt, "đứng chết lặng", mất bình tĩnh trước tác dụng của chất làm gỉ.

NHẬN XÉT: Anh đại úy là người có trí tuệ, thông minh, tài giỏi và có tấm lòng nhân ái, yêu chuộng hòa bình.

2. Nhân vật viên đại úy

- Khi anh trung sĩ vừa bước vào:

• Tìm cách thuyết phục để chuyển anh trung sĩ đi một đơn vị khác.
• Không tin vào những nghiên cứu của anh trung sĩ.
• Đề nghị anh trung sĩ đến gặp bác sĩ Mét-thiu.

=> Viên đại tá cho rằng những nghiên cứu của anh trung sĩ là hão huyền, không thể thực hiện được. Khi nghe anh trung sĩ trình bày về ý tưởng của mình, ông ta đã nghĩ anh bị bệnh và yêu cầu đi gặp bác sĩ. Viên đại tá là người bảo thủ và cố chấp, nóng nảy, độc đoán, thiếu sự tin tưởng vào người khác.

- Khi anh trung sĩ rời đi:

• Gọi điện trao đổi với bác sĩ Mét-thiu về vấn đề của anh trung sĩ.
• Phát hiện chiếc bút đã biến thành vụn.
• Ra lệnh cho lính gác giữ anh trung sĩ Hô-lít lại. "Nếu cần, hãy bắn anh ta. Không phải hỏi han gì cả, hãy giết cái thằng vô lại ấy đi,..." .
• Phát hiện những khẩu súng, những chiếc máy bay... đã bị tan thành bụi.

=> Viên đại tá bàng hoàng trước tác dụng của chất làm gỉ. Lúc này ông ta đã thấy được công dụng ghê gớm của chất làm gỉ. Ông ta vô cùng tức giận muốn giết trung sĩ.

NHẬN XÉT: Viên đại tá là đại diện cho con người chỉ biết đến lợi ích của một nhóm người, ủng hộ chiến tranh, xấu xa, độc ác.

3. Những chi tiết đặc sắc

- Cơ sở khoa học của "chất làm gỉ":

• “Phát minh này dựa trên cấu trúc của các nguyên tử xác định. Nếu như đại tá nghiên cứu chúng, đại tá hẳn biết rằng các nguyên tử của loại thép vũ khí được sắp đặt theo một trật tự nhất định."
• "Tôi đi tìm một nhân tố nào đó có khả năng phá hủy sự cân bằng của chúng. Có lẽ đại tá biết là tôi nghiên cứu vật lí và luyện kim… Trong đầu tôi nảy ra ý nghĩ là trong khí quyển bao giờ cũng có chất gây ra sự hoen gỉ: đó là hơi nước. Cần tìm ra phương pháp nào đó để gây ra ở thép một hiệu ứng “sốc thần kinh”. Khi đó hơi nước sẽ tự làm công việc của nó.”

=> Anh trung sĩ dựa trên cơ sở khoa học về cấu trúc của các nguyên tử xác định. Trong thực tế, có hiện tượng gỉ sắt. Khi sắt thép gặp không khí ẩm hoặc hơi nước sẽ tạo thành chất gỉ. Chất gỉ có màu nâu, đỏ. Nếu để khối sắt thép trong môi trường đó lâu thì chúng có thể bị phân hủy hoàn toàn.

- Sự hình dung, tưởng tượng về tác động của "chất làm gì" được tác giả thể hiện ở:

• Anh trung sĩ có thể biến chiếc bút của đại tá thành vụn gỉ trong thời gian ngắn mà ông ta không hề biết.
• Anh trung sĩ đã biến những khẩu súng của lính gác bị hoen gỉ ngay lập tức khiến chúng không thể sử dụng được nữa.

• “Những khẩu súng đang biến thành vụn gỉ sắt màu vàng, những chiếc máy bay thì tan vụn ra thành đám bụi màu xám bị gió cuốn đi bay lả tả, những chiếc xe tăng dần dần chìm vào lớp nhựa đường nóng chảy, như những con quái vật thời tiền sử một thời bị rơi vào những cái hố nhựa đường”.

• “Những chiếc xe tải biến thành những đám mây màu da cam, chỉ còn lại những chiếc lốp cao su lăn đi một cách vô định trên mặt đường”.

• Khi đại tá với chiếc súng lục của mình “Cái bao da màu nâu đầy vụn gỉ sắt”.

=> Bằng sự sáng tạo của mình, tác giả đã miêu tả tác dụng thần kì của chất làm gỉ. Qua đó thể hiện niềm tin về một chất có thể làm súng đạn biến mất, đem lại hòa bình cho thế giới.

II. Tổng kết

1. Nội dung

Truyện kể về người trung sĩ với tấm lòng nhân ái, yêu hòa bình mong muốn tạo ra một chất để phá hủy vũ khí, ngăn chặn chiến tranh. Qua đó, truyện ca ngợi trí tuệ của con người và thể hiện ước mơ về một cuộc sống hòa bình. 

2. Nghệ thuật

- Cốt truyện độc đáo, hấp dẫn.

- Lối kể chuyện kết hợp miêu tả giàu hình ảnh.