Bài 9. Cấu tạo của Trái Đất. Động đất và núi lửa

1. Cấu tạo bên trong của Trái Đất

- Trái Đất được cấu tạo bởi ba lớp, từ ngoài vào trong bao gồm: vỏ Trái Đất, man-ti và nhân Trái Đất.

 + Vỏ Trái Đất chỉ dày từ 5 10 km đến khoảng 20 km ở đáy đại dương, nhưng ở 1 những khu vực có các khối núi cao đổ sộ trong lục địa, vỏ Trái Đất dày đến 70 km

 + Man-ti là lớp áo dày đến 2 900 km bao bọc lối Trái Đất và chiếm gần 70 % khối lượng Trái Đất, vật chất chủ yếu là sắt, ni-ken và si-lic ở trạng thái rắn. Lớp này đã “nguội” hơn so với lõi Trái Đất nhưng nhiệt độ cũng từ khoảng 1 300 °C đến trên 2 000 °C.

 + Lõi Trái Đất là một khối cầu có bán kính gần 3 400 km, chiếm gần 30 % khối lượng Trái Đất, vật chất chủ yếu là sắt. Lõi Trái Đất lại chia thành hai lớp: lỗi trong rắn, lõi ngoài lỏng Nhiệt độ ở lõi Trái Đất nóng như trên bề mặt Mặt Trời, từ khoảng 4000 °C đến 5.000 C.

2. Các địa mảng (mảng kiến tạo)

- Vỏ Trái Đất được cấu tạo bởi các địa mảng nằm kề nhau. Do tác động của vật chất nóng chảy (mac-ma) trong lớp man-ti, các địa mảng di chuyển với tốc độ rất chậm. Trong khi di chuyển, các địa mảng có thể xô vào nhau hoặc tách xa nhau.

- Ở đới tiếp giáp giữa các mảng sẽ hình thành các dãy núi, các vực sâu…. Kèm theo là các hiện tượng động đất và núi lửa.

Lược đồ các mảng kiến tạo lớn.

3. Động đất

a. Hiện tượng động đất

- Động đất là các rung chuyển đột ngột mạnh mẽ của vỏ Trái Đất chủ yếu do hoạt động của núi lửa, sự dịch chuyển các mảng kiến tạo hoặc sự đứt gãy trong vỏ Trái Đất gây ra.

- Động đất thường được lan truyền trên một diện tích rộng lớn.

- Có một số dấu hiệu trước khi động đất xảy ra như: mực nước giếng thay đổi, nổi bong bóng; động vật hoảng loạn tìm nơi trú ẩn,...

b. Hậu quả do động đất gây ra

- Gây thiệt hại trầm trọng về người và của.

- Tàn phá các công trình, nhà cửa,...

- Kích động lở đất, lở tuyết, sóng thần, nước triều giả, vỡ đê,...

Khi tâm động đất nằm dưới đáy biển sẽ gây nên hiện tượng sóng thần.

4. Núi lửa

a. Hiện tượng núi lửa

- Núi lửa phun là một hiện tượng tự nhiên trên Trái Đất. Khi núi lửa phun, một dạng chất lỏng nóng bỏng trong lòng hành tinh sẽ được giải phóng tạo ra dung nham và tro bụi.

- Nguyên nhân hình thành núi lửa: 

      + Nhiệt độ bên dưới bề mặt Trái Đất rất nóng, càng xuống sâu, nhiệt độ càng tăng, thậm chí lên đến 5000 độ C, có thể làm tan chảy hầu hết các loại đá cứng. Đá được đun nóng và tan chảy, chúng giãn nở ra, do đó cần nhiều không gian hơn. Khi áp lực của các dòng chảy mac-ma cao hơn áp lực tạo bởi lớp đá bên trên, dòng mac-ma phun trào lên trên qua miệng núi và tạo thành núi lửa.

      + Sự xô húc hay tách dãn giữa các địa mảng cũng là một trong những nguyên nhân tạo ra núi lửa.

b. Hậu quả

- Gây thiệt hại nặng nề cho các vùng lân cận: vùi lấp các thành thị, làng mạc, ruộng nương, gây thiệt hại về người và của.

- Tro bụi núi lửa gây ô nhiễm không khí.

- Tuy nhiên sau khi dung nham phân hủy sẽ tạo thành lớp đất đỏ màu mỡ, thuận lợi cho sự phát triển cây trồng.

Đất đỏ Bazan thích hợp canh tác nhiều loại cây công nghiệp.

1. Trái Đất được cấu tạo bởi ba lớp, từ ngoài vào trong bao gồm: vỏ Trái Đất, man-ti và nhân Trái Đất.

2. Vỏ Trái Đất được cấu tạo bởi các địa mảng nằm kề nhau. Do tác động của vật chất nóng chảy trong lớp man-ti, các địa mảng di chuyển với tốc độ rất chậm. Trong khi di chuyển, các địa mảng có thể xô vào nhau hoặc tách xa nhau.

3. Động đất là các rung chuyển đột ngột mạnh mẽ của vỏ Trái Đất chủ yếu do hoạt động của núi lửa, sự dịch chuyển các mảng kiến tạo hoặc sự đứt gãy trong vỏ Trái Đất gây ra.

4. Núi lửa phun là một hiện tượng tự nhiên trên Trái Đất. Khi núi lửa phun, một dạng chất lỏng nóng bỏng trong lòng hành tinh sẽ được giải phóng tạo ra dung nham và tro bụi.