Bài 10. Quá trình nội sinh và ngoại sinh. Các dạng địa hình chính. Khoáng sản

1. Quá trình nội sinh và ngoại sinh

- Quá trình nội sinh: 

   + Là các quá trình xảy ra trong lòng Trái Đất.

  + Làm di chuyển các mảng kiến tạo, nén ép các lớp đất đá, làm cho chúng bị uốn nếp, đứt gãy hoặc đẩy vật chất nóng chảy ở dưới sâu ra ngoài mặt đất tạo thành núi lửa, động đất,...

    + Tạo ra các dạng địa hình lớn.

Quá trình nội sinh tác động đến địa hình.

- Quá trình ngoại sinh: 

    + Là các quá trình xảy ra ở bên ngoài, trên bề mặt Trái Đất.

    + Phá vỡ, san bằng các địa hình do nội sinh tạo nên, đồng thời cũng tạo ra các dạng địa hình mới.

    + Tạo ra các dạng địa hình nhỏ.

Nấm đá được hình thành ở các hoang mạc do tác động của gió và cát.

Quá trình ngoại sinh biến đổi hình dạng của núi.

2. Các dạng địa hình chính

a. Núi

- Núi là dạng địa hình nhô cao rõ rệt trên mặt đất, có độ cao thường trên 500 m so với mực nước biển.

- Núi có phần đỉnh núi, sườn núi và chân núi.

- Dưới chân núi là thung lũng – nơi tích tụ các sản phẩm bị xâm thực được vận chuyển từ sườn núi xuống.

- Phân loại núi:

 + Dựa vào độ cao, người ta chia ra thành núi thấp, núi trung bình và múi cao.

 + Dựa vào thời gian hình thành, người ta chia ra thành núi già và núi trẻ.

b. Đồi

- Đồi là dạng địa hình nhỏ cao, đỉnh tròn, sườn thoại, có độ cao tính từ chân đổi đến đỉnh đồi không quá 200 m.

- Ở vùng chuyển tiếp giữa núi với đồng bằng thường có nhiều đồi.

- Đồi thường tập trung thành vùng.

c. Cao nguyên

- Cao nguyên là vùng rộng lớn, địa linh tương đối bằng phẳng hoặc lượn sóng, có độ cao từ 500 m đến 1000 m so với mực nước biển.

Cao nguyên Brazil.

- Cao nguyên thường có ít nhất một sườn dốc đổ xuống vùng đất thấp hơn.

Cao nguyên Putorana (nằm ở giữa Siberia và Nga).

d. Đồng bằng

- Đồng bằng là dạng địa hình thấp, bề mặt tương đối bằng phẳng hoặc lượn sóng, có độ cao thường dưới 200 m so với mực nước biển. Đồng bằng có độ cao từ 200 m đến 500 m gọi là đồng bằng cao.

- Đồng bằng có hai nguồn gốc hình thành chính là bóc mòn và bồi tụ:

 + Đồng bằng bóc mòn phần lớn là do băng hà.

 + Đồng bằng bồi tụ có thể do phù sa sông, cũng có thể do phù sa biển.

Đồng bằng sông Hồng.

2. Khoáng sản

- Khoáng sản: Là những tích tụ tự nhiên các khoáng vật và đá có ích được con người khai thác sử dụng.

- Mỏ khoáng sản: Là nơi tập trung nhiều khoáng sản có khả năng khai thác.

- Khoáng sản được phân ra làm 3 loại 

          + Khoáng sản năng lượng (nhiên liệu)

          + Khoáng sản kim loại

          + Khoáng sản phi kim loại

1. Quá trình nội sinh là các quá trình hình thành địa hình có liên quan tới các hiện tượng xảy ra ở lớp man-ti, làm cho bề mặt Trái Đất trở nên gồ ghề.

2. Quá trình ngoại sinh là các quá trình xảy ra ở trên bề mặt Trái Đất  với nguồn năng lượng chủ yếu là bức xạ mặt trời, xu hướng san bằng bề mặt địa hình Trái Đất.

3. Khoáng sản là những tích tụ tự nhiên các khoáng vật và đá có ích được con người khai thác sử dụng.