Bài 4. Vai trò của các nguyên tố khoáng

BÀI 4: VAI TRÒ CỦA CÁC NGUYÊN TỐ KHOÁNG

PHẦN I. KIẾN THỨC

I. Nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây

1. Định nghĩa

- Nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây là:

• Những nguyên tố mà thiếu nó cây không hoàn thành được chu trình sống.
• Không thể thay thế được bởi bất kì nguyên tố nào khác.
• Phải trực tiếp tham gia vào quá trình chuyển hoá vật chất trong cơ thể.

2. Phân loại

- Các nguyên tố khoáng là: Gồm 17 nguyên tố: C, H,O, N, S, P, K, Ca, Mg,Cl, Cu, Fe, Mn, Mo, Ni, Zn. Trong đó:

• Nguyên tố đại lượng gồm: C, H,O, N, S, P, K, Ca, Mg.
• Nguyên tố vi lượng gồm: , Cl, Cu, Fe, Mn, Mo, Ni, Zn.

3. Dấu hiệu nhận biết cây thiếu dinh dưỡng

- Hiện tượng thiếu các nguyên tố dinh dưỡng thường được biểu hiện bằng những dấu hiệu màu sắc đặc trưng trên lá hoặc lá bị biến dạng

- Ví dụ:

• Thiếu đạm (N): lá vàng nhạt, cây cằn cỗi
• Thiếu lân (P): lá vàng đỏ, trổ hoa trễ, quả chín muộn.
• Thiếu Kali: ảnh hưởng đến sức chống chịu của cây.
• Thiếu Ca: ảnh hưởng đến độ vững chắc của cây, rễ bị thối, ngọn cây khô héo.

 

II. Vai trò của các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây

- Vai trò của các nguyên tố khoáng đối với cây trồng:

- Tham gia vào thành phần các chất cấu tạo nên hệ thống chất nguyên sinh, cấu trúc nên tế bào và các cơ quan.

- Nguyên tố khoáng tham gia vào quá trình điều chỉnh các hoạt động trao đổi chất, các hoạt động sinh lý trong cây

• Thay đổi các đặc tính lý hóa của chất keo nguyên sinh
• Hoạt hóa enzim, làm tăng hoạt động trao đổi chất
• Điều chỉnh quá trình sinh trưởng của cây

- Tăng tính chống chịu cho cây trồng đối với các điều kiện bất lợi của môi trường

Bảng 4: Khái quát vai trò của các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu

III. Nguồn cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng khoáng cho cây

1. Đất là nguồn chủ yếu cung cấp các nguyên tố khoáng cho cây

- Muối khoáng trong đất tồn tại ở dạng không tan hoặc dạng hoà tan (dạng ion).

• Dạng hòa tan (ion): cây hấp thụ được
• Dạng không hòa tan: Cây không hấp thụ được, phải chuyển háo thành dạng hòa tan nhờ vào cấu trúc đất (hàm lượng nước, độ thoáng, độ pH, nhiệt độ, vi sinh vật)

- Sự chuyển hóa muối khoáng từ dạng không tan thành dạng hòa tan chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố môi trường như hàm lượng nước, độ thoáng, độ pH, nhiệt độ, vi sinh vật đất. Các yếu tố này lại chịu ảnh hưởng của cấu trúc đất.

2. Phân bón cho cây trồng

- Phân bón là nguồn quan trọng cung cấp các chất dinh dưỡng cho cây trồng.

- Bón phân với liều lượng cao quá mức cần thiết sẽ gây độc cho cây, gây ô nhiễm nông phẩm, ô nhiễm môi trường đất và nước.

Ví dụ: Nếu Mo nhiều trong rau thì động vật ăn rau có thể bị ngộ độc, người ăn rau bị bệnh gút (bệnh thống phong).

=> Tùy thuộc vào loại phân, giống cây trồng để bón liều lượng cho phù hợp.

Đồ thị biểu diễn mối tương quan giữa liều lượng phân bón và mức độ sinh trưởng của cây.

PHẦN II - HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP SÁCH GIÁO KHOA

Câu 1. Vì sao phải bón phân với liều lượng hợp lí tùy thuộc vào loại đất, loại phân bón, giống và loài cây trồng?

Hướng dẫn:

- Cần phải bón phân với liều lượng hợp lí (tối ưu) tùy thuộc vào loại phân bón, giống và loài cây trồng là để cho cây sinh trưởng tốt, năng suất cao, hiệu quả của phân bón cao nhưng giảm chi phí đầu vào và không gây ô nhiễm nông phẩm và môi trường.

Câu 2. Hãy liên hệ với thực tế, cho biết một số biện pháp canh tác giúp cho quá trình hấp thu khoáng của cây diễn ra dễ dàng hơn.

Hướng dẫn:

- Các biện pháp giúp cho các quá trình chuyển hóa các hợp chất khoáng khó tan cây không hấp thụ được thành dạng ion cây dễ hấp thụ là:

• Làm cỏ sục bùn,
• Phá váng sau khi đất bị ngập úng,
• Cày phơi ải đấu cày lật úp rạ xuống,
• Bón vôi cho đất chua…

PHẦN III - HỆ THỐNG CÂU HỎI MỞ RỘNG (TỰ GIẢI)

Câu 1. Ý nghĩa của việc làm cỏ lúa sục bùn và xới đất quanh gốc cây?

Câu 2. Vì sao khi bón quá nhiều phân cũng có thể làm chết cây?

Câu 3. Các nguyên tố khoáng được cây trồng hấp thu chủ yếu dưới dạng nào? Cho biết một số triệu chứng ở cây trồng khi thiếu: nitơ, phốtpho,kali, canxi

Câu 4. Cho biết vai trò cơ bản của các nguyên tố đại lượng và vi lượng?

Câu 5. Các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu có những đặc điểm gì?

Câu 6. Trình bày một số phương pháp bón phân cho cây trồng mà em biết

Câu 7. Cho biết vai trò cơ bản của các nguyên tố đại lượng và vi lượng?

Câu 8. Bón phân quá liều lượng cho cây trồng có thể dẫn đến những hậu quả gì? Cho ví dụ:

Câu 9. Cho biết vai trò của các nguyên tố vi lượng? Tại sao các nguyên tố vi lượng lại cần một lượng rất nhỏ đối với cơ thể thực vật?