Bài 39. Bài tiết nước tiểu

1. Tạo thành nước tiểu

- Sự tạo thành nước tiểu diễn ra ở các đơn vị chức năng của thận.

- Sự hình thành nước tiểu gồm 3 quá trình.

* Quá trình lọc máu

- Diễn ra ở cầu thận tạo nước tiểu đầu.

- Màng lọc và vách mao mạch có các lỗ 30 – 34A^o.

- Sự chênh lệch áp suất bên trong cầu thận và bên ngoài tạo lực đẩy các chất qua lỗ lọc.

- Các tế bào máu và protein có kích thước lớn hơn lỗ lọc nên được giữ lại trong máu theo động mạch đi trở lại cơ thể.

- Các chất được lọc qua lỗ lọc \(\rightarrow\)​nước tiểu đầu​ \(\rightarrow\) chuyển đến ống thận. 

* Quá trình hấp thụ lại.

- Diễn ra ở ống thận.

- Tiêu tốn năng lượng ATP.

- Trong nước tiểu đầu vẫn còn chứa nhiều các chất dinh dưỡng và nước nên được hấp thu lại ở ống thận vào các mao mạch quanh ống thận.

- Các chất được hấp thu lại gồm: các chất dinh dưỡng, H₂O, các ion cần thiết (Na⁺, Cl^-, …).

* Quá trình bài tiết tiếp.

- Các chất sau khi được hấp thu lại tiếp tục bài tiết tiếp ở ống thận \(\rightarrow\) ​nước tiểu chính thức.

- Cần năng lượng ATP.

- Các chất bài tiết tiếp là các chất cặn bã (axit uric, creatin, …), các chất thuốc, các ion thừa (K⁺, H⁺, …).

- Kết thúc quá trình hấp thụ lại và bài tiết tiếp ở ống thận \(\rightarrow\)nước tiểu chính thức \(\rightarrow\) thải nước tiểu.

* Lưu ý:

- Thành phần máu khác với thành phần nước tiểu: ở máu có các tế bào máu và protein còn ở nước tiểu đầu không có.

- Nước tiểu đầu khác với nước tiểu chính thức như sau:

Thực chất quá trình tạo thành nước tiểu là: lọc máu và thải bỏ các chất cặn bã, chất độc, chất thừa ra khỏi cơ thể để duy trì tính ổn định của môi trường trong.

 2. Thải nước tiểu

- Quá trình thải nước tiểu diễn ra như sau:

+ Nước tiểu chính thức \(\rightarrow\) ​bể thận \(\rightarrow\) ống dẫn nước tiểu \(\rightarrow\) bóng đái \(\rightarrow\) ống đái \(\rightarrow\) thải ra ngoài.

+ Khi nước tiểu tích ở bóng đái lên đến 200ml \(\rightarrow\) căng bóng đái \(\rightarrow\) tăng áp suất thẩm thấu trong bóng đái 

\(\rightarrow\) cảm giác thèm đi tiểu \(\rightarrow\) cơ vòng mở ra​ \(\rightarrow\) nước tiểu được thải ra ngoài.   

- Mỗi ngày, cầu thận người trưởng thành lọc 1440 lít máu và tạo ra khoảng 170 lít tiểu đầu. Nhờ quá trình hấp thu lại mà chỉ có khoảng 1.5 lít nước tiểu chính thức được tạo ra.

- Chỗ thông giữa bóng đái và ống đái có cơ vòng bịt chặt nằm bên ngoài là cơ vân hoạt động theo ý muốn.