Bài 3: Giới thiệu về đất trồng
Nội dung lý thuyết
Các phiên bản khácI. KHÁI NIỆM VỀ ĐẤT TRỒNG
- Đất trồng là:
+ Lớp bề mặt tơi xốp của vỏ trái đất mà trên đó thực vật có thể sinh sống, phát triển và sản xuất ra sản phẩm.
- Đất trồng được hình thành từ đá mẹ, dưới tác động của các yếu tố:
+ Khí hậu.
+ Địa hình.
+ Sinh vật.
+ Thời gian.
+ Con người.
II. CÁC THÀNH PHẦN VÀ VAI TRÒ CƠ BẢN CỦA ĐẤT TRỒNG
Các thành phần cơ bản của đất trồng:
1. Phần lỏng
- Còn được gọi là dung dịch đất, có thành phần chủ yếu là nước.
- Nước trong đất cung cấp:
+ Nước cho cây.
+ Duy trì độ ẩm đất.
+ Là môi trường hòa tan các chất dinh dưỡng để cung cấp cho cây trồng.
- Nguồn nước trong đất trồng gồm:
+ Nước mưa.
+ Nước ngầm.
+ Nước tưới.
2. Phần rắn
- Là thành phần chủ yếu của đất trồng.
- Chất vô cơ:
+ Chất vô cơ do đá mẹ bị phá hủy tạo thành, chiếm khoảng 95%.
+ Trong đó có chứa các chất dinh dưỡng như:
Đạm.
Lân.
Kali,...
- Chất hữu cơ:
+ Do sự phân hủy của xác sinh vật chuyển hóa tạo thành, chiếm khoảng dưới 5%.
- Phần rắn cung cấp:
+ Chất dinh dưỡng cho cây trồng.
+ Giúp cho cây trồng đứng vững.
3. Phần khí
- Là không khí trong các khe hở của đất, chủ yếu gồm:
+ Khí oxygen.
+ Nitrogen.
+ Carbon dioxide.
+ Hơi nước.
+ Một số loại khí khác.
- Khí trong đất có vai trò quan trọng trong:
+ Quá trình hô hấp của hệ rễ cây trồng.
+ Hoạt động của vi sinh vật đất.
4. Sinh vật đất
- Gồm côn trùng, giun, động vật nguyên sinh, các loại tảo và các vi sinh vật.
- Sinh vật đất có vai trò:
+ Cải tạo đất.
+ Phân giải tàn dư thực vật, động vật.
+ Phân giải chất dinh dưỡng khó tiêu thành dễ tiêu cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng.
III. KEO ĐẤT VÀ TÍNH CHẤT CỦA ĐẤT
1. Keo đất
a. Khái niệm
- Keo đất là:
+ Những hạt đất có kích thước dao động trong khoảng 1 μm.
+ Không hoà tan mà ở trạng thái lơ lửng trong nước (trạng thái huyền phù).
- Keo đất có vai trò quyết định khả năng hấp phụ và nhiều tính chất vật lí, hoá học khác của đất.
b. Cấu tạo
- Keo đất gồm:
+ Nhân keo (nằm trong cùng).
+ Lớp điện kép (nằm trên bề mặt của nhân keo).
- Lớp điện kép gồm:
+ Tầng ion quyết định điện nằm sát nhân keo.
+ Có vai trò quyết định keo đất với tầng ion quyết định điện là:
Keo âm hay keo dương.
Lớp điện bù mang điện trái dấu.
- Lớp điện bù gồm:
+ Tầng ion không di chuyển và tầng ion khuếch tán.
+ Ion của tầng khuếch tán có khả năng trao đổi với các ion dung dịch đất.
→ Đây chính là cơ sở của sự trao đổi chất dinh dưỡng giữa đất và cây trồng.
2. Một số tính chất của đất trồng
a. Thành phần cơ giới của đất
- Phần vô cơ của đất bao gồm các cấp hạt có đường kính khác nhau.
- Hạt cát có:
+ Đường kính lớn nhất (từ 0,02 mm đến 2 mm).
+ Limon có đường kính trung bình (từ 0,002 mm đến 0,02 mm).
+ Sét có đường kính nhỏ nhất (dưới 0,002 mm).
- Tỉ lệ của các hạt cát, limon và sét trong đất tạo nên thành phần cơ giới của đất.
- Đất chứa càng nhiều hạt có kích thước nhỏ thì:
+ Khả năng giữ nước và chất dinh dưỡng càng tốt.
- Căn cứ vào thành phần cơ giới, đất trồng được chia thành ba loại chính:
+ Đất cát (tỉ lệ hạt cát lớn).
+ Đất thịt (tỉ lệ các loại hạt cân đối).
+ Đất sét (tỉ lệ hạt sét lớn).
- Giữa các loại đất này còn có các dạng trung gian như:
+ Đất cát pha thịt.
+ Đất thịt nhẹ,...
b. Phản ứng của dung dịch đất
- Phản ứng chua của đất là:
+ Do nồng độ \(H^+\) trong dung dịch đất lớn hơn nồng độ \(OH^-\).
+ Đất chua có pH dưới 6,6.
- Đất chua sẽ ảnh hưởng đến:
+ Hệ sinh vật đất.
+ Khả năng cung cấp chất dinh dưỡng của đất cho cây trồng.
+ Sự duy trì cân bằng hàm lượng chất hữu cơ và chất vô cơ ở trong đất.
- Phản ứng kiềm của đất là:
+ Do nồng độ \(OH^-\) trong dung dịch đất lớn hơn nồng độ \(H^+\).
+ Đất kiềm có pH trên 7,5.
- Đất trồng có:
+ Tính kiềm làm tính chất vật lí của đất bị xấu.
+ Mùn trong đất dễ bị rửa trôi.
+ Chế độ nước, không khí trong đất không điều hoà, không phù hợp cho sự sinh trưởng và phát triển của cây trồng.
- Phản ứng trung tính của đất là do nồng độ \(H^+\) và \(OH^-\) trong dung dịch đất cân bằng nhau.
- Đất trung tính có pH từ 6,6 đến 7,5.
- Đất trồng có phản ứng trung tính tạo môi trường thuận lợi cho:
+ Sự sinh trưởng, phát triển của cây trồng.
+ Hệ sinh vật trong đất.