Bài 28 : Ôn tập

ÔN TẬP

NHỮNG GIAI ĐOẠN LỊCH SỬ LỚN

* HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI :

1. Lịch sử Việt nam từ xa xưa đến thế kỉ X đã trải qua những giai đoạn lớn nào ?

Trả lời :

Lịch sử Việt nam từ xa xưa đến thế kỉ X đã trải qua 3 giai đoạn :

- Thời nguyên thủy

- Thời dựng nước

- Thời Bắc thuộc và chống Bắc thuộc

2. Người tối cổ xuất hiện cách ngày nay bao nhiêu năm ?

Trả lời :

- Cách đây khoàng 30-40 vạn năm trên đất nước ta đã có Người tối cổ sinh sống. Trải qua quá trình lao động lâu dài, Người tối cổ đã chuyển dần thành Người tinh khôn.

3. Người tinh khôn xuất hiện vào thời gian nào ?

Trả lời :

Người tinh khôn xuất hiện cách ngày nay khoảng 32 vạn năm.

4. Tóm tắt quá trình lao động từ công cụ của Người nguyên thủy đến sự ra đời của nhà nước Văn Lang ?

Trả lời :

- Người nguyên thủy lúc đầu ghè đẽo những hòn đá để làm công cụ lao động kiếm thức ăn. Dần dần họ biết mài đá thành nhiều loại công cụ, dùng tre, gỗ, xương, sừng làm đồ gốm

- Từ săn bắt, hái lượm người Nguyên thủy dần dần biết trồng trọt, chăn nuôi để tạo ra nguồn thức ăn.

- Tổ chức xã hội đầu tiên là bầy người nguyên thủy, tiếp sau là chế độ thị tộc mẫu hệ, rồi tiến lên thị tộc phụ hệ.

- Khi công cụ sản xuất ngày càng được cải tiến, thuật luyện kim và nghề nông trồng lúa nước ra đời. Lúc này có sự phân công lao động giữa nam và nữ. Vai trò của người đàn ông quan trọng phù hợp với lao động sản xuất hơn. Chế độ phụ hệ thay dần chế độ mẫu hệ.

- Công cụ sản xuất bằng kim loại ra đời, làm cho sản xuất phát triển, năng suất lao động tăng, của dư thừa xuất hiện, dẫn tới trong xã hội có người giầu, người nghèo.

- Nhu cầu làm thủy lợi, bảo vệ mùa màng, chống ngoại xâm đòi hỏi phải có nhiều người hợp sức, dẫn tới nhà nước Văn Lang ra đời. Đứng đầu nhà nước Văn lang là các vua Hùng, đứng đầu các bộ lạc là Lạc tướng, đứng đầu chiềng, chạ là Bồ chính. Kinh đô Văn Lang đóng ở Bạch Hạc (Việt Trì - Phú Thọ)

5. Thời đại dựng nước đầu tiên diễn ra vào thời gian nào ? Tên nước là gì ? Vị vua đầu tiên là ai ?

Trả lời :

- Thời đại dựng nước đầu tiên diễn ra từ thế kỉ VII TCN

- Tên nước đầu tiên là Văn Lang

- Vị vua đầu tiên là Hùng Vương

6. Nhà nước Văn Lang ra đời trong hoàn cảnh nào ?

Trả lời :

- Do sản xuất phát triển, cuộc sống định cư, làng, chạ mở rộng, hình thành những bộ lạc lớn.

- Do xã hội có sự phân chia thành kẻ giầu, người nghèo

- Do nhu cầu đoàn kết để bảo vệ sản xuất nông nghiệp (chống thiên tai)

- Do nhu cầu mở rộng giao lưu, tự vệ và đoàn kết chống ngoại xâm.

- Do cần có người chỉ huy (tổ chức) để giải quyết các xung đột.

Đó là những điều kiện cơ bản (hoàn cảnh) dẫn đến sự ra đời của nhà nước Văn Lang

7. Vẽ sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước Văn Lang và nhận xét ?

Trả lời :

* Nhận xét :

Nhà nước Văn Lang là một nhà nước đầu tiên ở nước ta, chưa có luật pháp, quân đội. Tuy còn đơn giản nhưng đã là tổ chức chính quyền cai quản, đánh dấu bước chuyển biến cơ bản từ chế độ nguyên thủy sang xã hội có giai cấp, nhà nước, bước vào thời kì văn minh.

8. Nêu những điểm giống nhau và khác nhau của nhà nước Văn Lang và nhà nước Âu Lạc ?

Trả lời :

- Giống nhau về tổ chức bộ máy nhà nước :

   + Là tổ chức bộ máy nhà nước đầu tiên, còn sơ khai, đơn giản, vua có quyền quyết định tối cao

  + Giúp vua cai trị là các Lạc Hầu, Lạc Tướng. Lạc Tướng đứng đầu các bộ; Bộ chính đứng đầu các chiềng, chạ

- Khác nhau :

  + Nước Văn Lang đóng đô ở vùng trung du : Bạch Hạc (Phú Thọ ) ngày nay

  + Nước Âu Lạc đóng đô ở vùng đồng bằng : Cổ Loa huyện Đông Anh - Hà Nội

  + Nhà nước Âu Lạc phát triển hơn, có thành Cổ Loa vừa là kinh đô, trung tâm chính trị, kinh tế, vừa là công trình quân sự độc đáo, bảo vệ an ninh quốc gia, thể hiện trình độ phát triển cao hơn.

- Vua An Dương Vương có quyền lực cao hơn vua Hùng, có quân đội mạnh được trang bị đầy đủ, đặc biệt là "nỏ thần"

9. Lập bảng thống kê các cuộc khởi nghĩa lớn trong thời Bắc thuộc.

Trả lời :

STT	Thời gian	Tên cuộc khởi nghĩa	Người lãnh đạo	Tóm tắt diễn biến chính	Ý nghĩa
1	Năm 40	Hai Bà Trưng	Hai Bà Trưng	Mùa xuân năm 40, Hai Bà Trưng phát động khởi nghĩa ở Mê Linh. Nghĩa quân nhanh chóng chiếm được toàn bộ Giao Châu	Thể hiện ý chí quyết tâm dành lại độc lập chủ quyền của Tổ quốc
2	Năm 248	Bà Triệu	Triệu Thị Trinh	Năm 248, khởi nghĩa bùng nổ ở Phú Điền (Thanh Hóa) rồi lan ra khắp Giao Châu	Thể hiện ý chí quyết tâm dành lại độc lập chủ quyền của Tổ quốc
3	542-602		Lý Bí	Năm 542, Lý Bí phất cờ khởi nghĩa. Trong vòng chưa đầy 3 tháng, nghĩa quân đã chiếm được hầu hết các quận huyện. Mùa xuân 544, Lý Bí lên ngôi hoàng đến đặt tên nước là Vạn Xuân	Thể hiện ý chí quyết tâm dành lại độc lập chủ quyền của Tổ quốc
4	Đầu thế kỉ VIII	Mai Thúc Loan	Mai Thúc Loan	Mai Thúc Loan kêu gọi nhân dân khởi nghĩa. Nghĩa quân nhanh chóng chiếm được Hoan Châu. Ông liên kết với nhân dân khắp Giao Châu và Chăm pa, chiếm được thành Tống Bình	Thể hiện ý chí quyết tâm dành lại độc lập chủ quyền của Tổ quốc
5	Trong khoảng 776-791	Phùng Hưng	Phùng Hưng	Khoảng 776, Phùng Hưng và em là Phùng Hải phát động cuộc khởi nghĩa ở Đường Lâm. Nghĩa quân nhanh chóng chiếm được thành Tống Bình	Thể hiện ý chí quyết tâm dành lại độc lập chủ quyền của Tổ quốc

10. Em hãy kể sự kiện lịch sử nào đã khẳng định thắng lợi hoàn toàn của nhân dân ta trong sự nghiệp giành lại độc lập cho Tổ quốc ?

Trả lời :

Sự kiện Ngô Quyền đánh tan quân xâm lược Nam Hán trên Bạch Đằng năm 938, kết thúc chế độ cai trị của bọn phong kiến phương Bắc đối với nước ta.

11. Em hãy kể tên những vị anh hùng đã giương cao ngọn cờ đấu tranh chống Bắc thuộc, giành lại độc lập cho Tổ quốc ?

Trả lời :

Những vị anh hùng dân tộc đã có công lao to lớn góp phần vào việc đánh bại ách thống trị của các triều đại phong kiến phương Bắc, giành lại nền độc lập cho dân tộc :

- Hai Bà Trưng (Trưng Trắc, Trưng Nhị)

- Bà Triệu (Triệu Thị Trinh)

- Lý Bí (Lý Bôn)

- Triệu Quang Phục

- Phùng Hưng

- Mai Thúc Loan

- Khúc Thừa Dụ

- Dương Đình Nghệ

- Ngô Quyền

12. Trình bày những đóng góp của phụ nữ trong cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, Bà Triệu ?

Trả lời :

Trong cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, Bà Triệu, phụ nữ đã tích cực hưởng ứng, tham gia và học đã có những đóng góp quan trọng.

- Trực tiếp chỉ huy cuộc khởi nghĩa và kháng chiến chống quân xâm lược Hán mà tiêu biểu là Hai Bà Trưng

- Là lực lượng đông đảo tham gia cuộc khởi nghĩa kháng chiến chống quân xâm lược Hán

- Thực sự nắm quyền ở nhiều địa phương (Lê Chân, Thiều Hoa...)

- Xây dựng hình ảnh đẹp, tiêu biểu của người phụ nữ Việt Nam trong cuộc đấu tranh chống xâm lược để bảo vệ Tổ quốc

13. Hãy nêu những đóng góp của Hai Bà Trưng, Lý Bí, Triệu Quang Phục, Khúc Thừa Dụ và Ngô Quyền trong cuộc kháng chiến giành độc lập thời Bắc thuộc ?

Trả lời :

Những đóng góp lớn cho cuộc đấu tranh giành độc lập của dân tộc :

- Hai Bà Trưng : lần đầu tiên khôi phục nền độc lập tự chủ cho dân tộc

- Lý Bí : khôi phục nền độc lập tự chủ cho dân tộc, thành lập nhà nước Vạn Xuân độc lập

- Triệu Quang Phục : tiếp tục sự nghiệp của Lý Bí lãnh đạo nhân dân đánh bại quân Lương

- Khúc Thừa Dụ : đoạt chức Tiết độ sứ, buộc nhà Đường phải công nhận quyền tự chủ, thoát khỏi sự lệ thuộc vào nhà Đường

- Ngô Quyền : giành thắng lợi oanh liệt trước quân Nam Hán, chấm dứt thời kì Bắc thuộc, mở ra kỉ nguyên phong kiến độc lập, tự chủ cho dân tộc ta

14. Em có nhận xét gì về phong trào kháng chiến, khởi nghĩa của nhân dân ta trong thời kì Bắc thuộc chống ngoại xâm giành độc lập dân tộc ?

Trả lời :

- Các cuộc đấu tranh giành độc lập chống Bắc thuộc lại nổ ra liên tiếp từ khởi nghĩa Hai Bà Trưng, Lý Bí, Triệu Quang Phục, Khúc Thừa Dụ và Ngô Quyền. Các cuộc khởi nghĩa đã giành được những kết quả nổi bật. Người lãnh đạo cho các cuộc khởi nghĩa có vai trò to lớn, lãnh đạo nhân dân đoàn kết đấu tranh giành độc lập cho dân tộc.

- Khẳng định sức sống của dân tộc Việt Nam, không cam chịu bị đô hộ. Sẵn sàng đấu tranh để giành và bảo vệ nền độc lập dân tộc.

15. Hãy mô tả một số công trình nghệ thuật của nước ta thời cổ đại ?

Trả lời :

- Trống đồng Đông Sơn 

- Thành Cổ Loa

16. Em hãy nêu hiểu biết của mình về Trống đông Đông Sơn ?

Trả lời :

- Trống đồng Đông Sơn được xem như một công trình nghệ thuật thời cổ đại. Những văn hóa được thể hiện trên trống đồng đạt tới trình độ điêu luyện cao

- Nhìn vào văn hoa người ta có thể hiểu rõ những sinh hoạt vật chất và tinh thần của người Việt cổ, ở giữa trống đồng là ngôi sao vàng năm cánh (tượng trưng cho Mặt Trời) thể hiện rõ tín ngưỡng của cư dân nông nghiệp. Hình người giã gạo, bắn tên thể hiện cảnh sinh hoạt lao động của người dân.

17. Em hãy mô tả thành Cổ Loa ?

Trả lời :

- Thành Cổ Loa có 3 vòng khép kín với tổng chiều dài chu vi khoảng 16.000m. Chiều cao của thành khoảng từ 5-10m. Mặt thành rộng trung bình 10m. Chân thành rộng từ 10-20m

- Các thành đều có hào bao quanh, rộng từ 10-30m. Các hào thông nhau, vừa nối với một đầm lớn (Đầm Cả) ở giữa thành Trung và thành Ngoại, vừa nối với sông Hoàng.

- Bên trong thành Nội là những khu nhà ở và làm việc của gia đình An Dương Vương và các Lạc hầu, Lạc tướng.

18. Lập bảng thống kê những sự kiện lớn đánh ghi nhớ của lịch sử nước ta từ khi dựng nước đến năm 938.

Trả lời :

Niên đại	Sự kiện	Nhân vật chính	Kết quả
TK VIII-VII TCN	Sự ra đời của nhà nước Văn Lang	Vua Hùng	Lập nước Văn Lang
207 TCN	- Kháng chiến chống Tần thắng lợi - Thục Phán buộc Vua Hùng nhường ngôi	- Thục phán (An Dương Vương)	Lập nước Âu Lạc
40	Khởi nghĩa Hai Bà Trưng chống nhà Hán	Trưng Trắc, Trưng Nhị	Giành thắng lợi
192-193	Hợp nhất bộ lạc Dừa và bộ lạc Cau, tấn cống các nước láng giềng	Các vua Lâm Ấp	Nước Champa ra đời
248	Khởi nghĩa Bà Triệu chống giặc Ngô	Triệu Thị Trinh	Cuộc khởi nghĩa bị đàn áp
542	Khởi nghĩa Lý Bí chống quân Lương	Lý Bí (Lý Bôn) - Lý Nam Đế	Lập ra nước Vạn Xuân
550	Đầm Dạ Trạch	Triệu Quan Phục	Giành lại độc lập
722	Khởi nghĩa Mai Thúc Loan	Mai Thúc Loan	Ông xưng đế, tấn công Tống Bình
776-791	Khởi nghĩa Phùng Hưng	Phùng Hưng	Giành được quyền làm chủ vùng đất của mình
905	Chống nhà Đường, Khúc Thừa Dụ tự xưng Tiết độ sứ. Khúc Hạo quyết định xây dựng đất nước tự chủ	Khúc Thừa Dụ, Khúc Hạo	Giành được quyền tự chủ
930-931	Kháng chiến chống quân Nam Hán lần thứ I	Dương Đình Nghệ	Đánh tan quân xâm lược, xây dựng nền tự chủ
938	Kháng chiến chống quân Nam Hán lần thứ II - Chiến thắng Bạch Đằng	Ngô Quyền	Mở ra thời kì độc lâu dài cho Tổ quốc.