Bài 18. Tế bào - Đơn vị cơ bản của sự sống

I. Tế bào là gì?

Tất cả các cơ thể sinh vật (thực vật, động vật, con người,...) đều được cấu tạo từ những đơn vị rất nhỏ bé, gọi là tế bào.

Tế bào có thể thực hiện đầy đủ các quá trình sống cơ bản: sinh trưởng, hấp thụ chất dinh dưỡng, hô hấp, cảm ứng, bài tiết và sinh sản.

II. Hình dạng và kích thước tế bào

1. Hình dạng tế bào

• Các hình dạng phổ biến của tế bào là: hình que, hình cầu, hĩnh đĩa, hình nhiều cạnh, hình sao, hình thoi,...
• Hình dạng các loại tế bào thường phản ánh chức năng khác nhau của chúng.

2. Kích thước tế bào

• Tế bào vi khuẩn có kích thước nhỏ (khoảng từ 0,5 - 10 μm), các loại tế bào thực vật, tế bào động vật có kích thước lớn hơn (khoảng từ 10 -100 μm).
• Kích thước tế bào khác nhau giữa các nhóm sinh vật và giữa các cơ quan trong một cơ thể.
• Hầu hết các tế bào có kích thước rất nhỏ, chỉ quan sát được dưới kính hiển vi.

❗ Tế bào đầu tiên được nhìn thấy và mô tả như thế nào?

Năm 1665, nhà khoa học người Anh là Rô- bớc Húc (Robert Hooke) đã dùng chiếc kính hiển vi đơn giản để quan sát một mẩu vỏ cây và thấy nó được tạo nên từ hàng trăm cấu trúc giống những hộp nhỏ mà ông gọi là "tế bào". Ông đã mô tả bằng cách vẽ hình ảnh đầu tiên về tế bào mà mình quan sát thấy; đó là những tế bào chết của vỏ cây mà ngày nay chúng ta có thể quan sát rõ hơn bằng kính hiển vi với độ phóng đại 300 lần.

❗ Tại sao hầu hết các tế bào có kích thước rất nhỏ?

Kích thước tế bào bị hạn chế bởi mối quan hệ giữa diện tích bề mặt (S) và thể tích (V) của nó (tỉ lệ S/V). Khi tế bào lớn lên, thể tích tăng nhanh hơn nhiều so với diện tích bề mặt.

Vì nguyên liệu cần cho sự sống của tế bào (như oxygen, chất dinh dưỡng) và chất thải được bài tiết (như khí carbon dioxide) phải đi vào và đi ra tế bào qua bề mặt của nó nên nếu tế bào quá lớn, các chất đi vào và đi ra không đủ nhanh theo yêu cầu của các quá trình sống. Vì vậy, hầu hết các tế bào có kích thước rất nhỏ.

1. Mọi cơ thể sống đều được cấu tạo từ tế bào, vì vậy tế bào được xem là "đơn vị cơ bản của sự sống".

2. Các loại tế bào khác nhau về hình dạng và kích thước.