Bài 14: Nam châm

Từ xa xưa, con người đã chú ý đến một số loại đá có tính chất hút được các vật bằng sắt. 

Chúng gọi là đá nam châm hay đá dẫn đường vì có thể được dùng để chỉ phương hướng.

Ngày nay, nam châm được dùng phổ biến, chúng có hình dạng và kích thước khác nhau, tuỳ thuộc vào công dụng của chúng: nam châm thẳng, nam châm chữ U, nam châm viên,...

I. Sự định hướng của thanh nam châm

Treo một thanh nam châm bằng một đoạn dây mảnh vào một giá đỡ sao cho nam châm không chịu tác dụng của gió hay nam châm khác.

• Khi nam châm đã nằm yên, đánh dấu lại hướng trục dài của nó
• Xoay thanh nam châm lệch khỏi hướng vừa xác định, buông tay, thấy nó trở về hướng ban đầu.

Nhận xét: Thanh nam châm được treo tự do luôn nằm theo một hướng xác định.

Người ta thấy rằng thanh nam châm khi để tự do luôn nằm dọc theo hướng nam bắc địa lí.

• Đầu nam châm hướng về phía cực Bắc được gọi là cực từ bắc, kí hiệu N
• Đầu nam châm hướng về phía cực Nam được gọi là cực từ nam, kí hiệu S

II. Nam châm tác dụng lên vật làm từ các vật liệu khác nhau

1. Nam châm tác dụng lên nam châm

Thí nghiệm:

• Treo thanh nam châm A vào giá đỡ bằng một sợi dây mảnh.
• Khi thanh nam châm A nằm yên, đưa cực bắc của thanh nam châm B khác lại gần cực bắc của thanh nam châm A. Quan sát xem hai cực này đẩy hay hút nhau.
• Làm tương tự nhưng đưa cực nam của thanh nam châm B lại gần cực bắc của thanh nam châm A.

Nhận xét: Khi đặt hai nam châm lại gần nhau, hai từ cực khác tên hút nhau, hai từ cực cùng tên đẩy nhau.

2. Nam châm tác dụng lên các vật

Đưa thanh nam châm thẳng và nam châm hình chữ U lại gần các vật sắt, thép, đồng, nhôm, gỗ, vàng.

Nhận xét:

• Nam châm hút sắt và thép, không hút đồng, nhôm, gỗ, vàng.
• Các vật liệu đặt ở hai đầu thì bị hút mạnh nhất.

1. Khi được để tự do, thanh nam châm nằm dọc theo hướng nam bắc địa lí.

2. Nam châm có thể hút hoặc đẩy nam châm khác, các cực khác tên thì hút nhau, các cực cùng tên thì đẩy nhau.