Bài 1. Vị trí địa lí, đặc điểm tự nhiên châu Âu

1. Vị trí địa lí, hình dạng, kích thước

- Vị trí địa lí:

+ Bộ phận phía tây của lục địa Á - Âu, ngăn cách với châu Á bởi dãy U-ran.

+ Lãnh thổ nằm giữa các vĩ tuyến 36°B đến 71°B.

- Hình dạng: Đường bờ biển bị cắt xẻ mạnh, tạo thành nhiều bán đảo, biển, vũng vịnh ăn sâu vào trong đất liền.

- Kích thước: nhỏ (Diện tích trên 10 triệu km2, chỉ lớn hơn châu Đại Dương).

2. Đặc điểm tự nhiên

a) Địa hình

- Địa hình đồng bằng:

+ Chiếm 2/3 lớn diện tích châu lục, gồm ĐB. Bắc Âu, ĐB. Đông Âu, các đồng bằng trung và hạ lưu sông Đa-nuýp,...

+ Đặc điểm địa hình khác nhau do nguồn gốc hình thành khác nhau.

- Địa hình miền núi:

+ Địa hình núi già phía bắc và vùng trung tâm châu lục (dãy Xcan-đi-na-vi, U-ran,...). Phần lớn có độ cao trung bình hoặc thấp.

+ Địa hình  núi trẻ phía nam (dãy An-pơ, Cac-pat, Ban-căng...). Phần lớn có độ cao trung bình dưới 2000m.

b) Khí hậu

Khí hậu Châu Âu có sự phân hóa từ bắc xuống nam, từ tây sang đông:

- Đới khí hậu cực và cận cực: lạnh quanh năm, lượng mưa trung bình dưới 500mm.

- Đới khí hậu ôn đới: có sự phân hóa thành các kiểu khí hậu khác nhau:

+ Khí hậu ôn đới hải dương: ôn hòa, mùa đông tương đối ấm, mùa hạ mát. Mưa quanh năm, lượng mưa trung bình 800-1000mm.

+ Khí hậu ôn đới lục địa: mùa đông lạnh, khô, mùa hạ nóng ẩm. Mưa chủ yếu vào mùa hạ, trung bình chỉ trên 500mm.

- Đới khí hậu cận nhiệt đới: có kiểu khí hậu cận nhiêt địa trung hải có mùa hạ nóng, khô; mùa đông ẩm và mưa nhiều. Lượng mưa khoảng 500-700mm.

c) Sông ngòi

- Đặc điểm sông ngòi:

+ Lượng nước dồi dào, chế độ nước phong phú đa dạng.

+ Nguồn cung nước chủ yếu từ: mưa, tuyết tan, băng hà núi cao,….

- Ý nghĩa:

+ Phát triển hệ thống thủy lợi

+ Giao thông vận tải đường thủy

+ Phát triển du lịch….

d) Các đới thiên nhiên

- Đới lạnh:

+ Khí hậu cực và cận cực.

+ Chiếm một phần nhỏ diện tích lãnh thổ, gồm các đảo, quần đảo ở Bắc Băng Dương và dải hẹp ở Bắc Âu.

+ Mặt đất bị tuyết bao phủ gần như quanh năm.

+ Sinh vật nghèo nàn chủ yếu là: rêu, địa y, cây bụi và một số loài động vật chịu được lạnh.

- Đới ôn hòa:

+ Khí hậu ôn đới và cận nhiệt.

+ Chiếm phần lớn diện tích lãnh thổ.

+ Thiên nhiên thay đổi theo nhiệt độ và lượng mưa.