Ôn tập phần ba

- Ví dụ về một số lợi ích của virus:

+ Virus được sử dụng làm vector chuyển và biểu hiện gene đích để sản xuất kháng thể, vaccine,… dùng trong y học.

+ Lựa chọn những virus kí sinh gây bệnh trên những sinh vật có hại cho con người để sản xuất các chế phẩm phục vụ cuộc sống cho con người như chế phẩm thuốc trừ sâu sinh học,…

- Ví dụ về một số tác hại của virus:

+ Virus TMV gây các vết lốm đốt trên lá của cây thuốc lá khiến năng suất của cây thuốc lá giảm mạnh.

+ Virus HIV gây ra cái chết cho hàng chục triệu người trên thế giới. 

Nêu các phương thức lây truyền virus ở người.

- Lây truyền dọc: là sự lây truyền của virus từ cơ thể mẹ sang cơ thể con thông qua quá trình mang thai, sinh nở hoặc chăm sóc (bú, mớm).

- Lây truyền ngang: là sự lây truyền virus từ cơ thể này sang cơ thể khác thông qua các con đường chính (hô hấp, tiêu hóa, vết xước trên cơ thể, đường tình dục, đường máu, vật chủ trung gian).

Giải thích ý nghĩa của thông điệp 5K trong phòng chống dịch COVID-19.

Thông điệp 5K: Khẩu trang – Khử khuẩn – Khoảng cách – Không tập trung – Khai báo y tế.

- Khẩu trang: Đeo khẩu trang vải thường xuyên tại nơi công cộng, nơi tập trung đông người; đeo khẩu trang y tế tại các cơ sở y tế, khu cách ly.

- Khử khẩu: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn tay. Vệ sinh các bề mặt/ vật dụng thường xuyên tiếp xúc (tay nắm cửa, điện thoại, máy tính bảng, mặt bàn, ghế,…). Giữ vệ sinh, lau rửa và để nhà cửa thông thoáng.

- Khoảng cách: Giữ khoảng cách khi tiếp xúc với người khác.

- Không tụ tập đông người.

- Khai báo y tế: Thực hiện khai báo Y qua các cơ quan y tế địa phương hoặc qua ứng dụng khai báo để sớm nhận biết bệnh.

Tại sao chất kháng sinh lại không có tác dụng đối với những bệnh do virus?

- Vì chất kháng sinh được chiết xuất từ các vi sinh vật, nấm, được tổng hợp hoặc bán tổng hợp, có khả năng tiêu diệt vi khuẩn hay kìm hãm sự phát triển của vi khuẩn một cách đặc hiệu ở cấp độ tế bào.

- Còn virus không được cấu tạo từ tế bào, mà chỉ được cấu tạo đơn giản gồm bộ gen (hoặc DNA hoặc RNA) bao quanh là lớp vỏ protein. \(\rightarrow\) Chúng sống kí sinh trong tế bào của cơ thể và áo protein bị loại bỏ, chỉ hoạt động bởi ARN hoặc ADN.

- Hơn nữa, kháng sinh diệt được vi khuẩn vì vi khuẩn kí sinh ngoài tế bào nên kháng sinh có thể diệt nguyên vi khuẩn, còn virus nằm trong vật chất di truyền của tế bào chủ cho nên nếu kháng sinh diệt virus thì đồng nghĩa với diệt cả tế bào của chủ (người hoặc động vật).

- Và còn có nhiều loại virus ẩn mình trong tế bào vài năm mới phát bệnh.

Trình bày các biện pháp phòng bệnh do virus.

Với thực vật

- Chọn giống cây sạch bệnh.

- Tiêu diệt vật chủ trung gian truyền bệnh.

- Tạo giống trồng kháng virus.

Với động vật và con người

- Vệ sinh, tập luyện, giữ gìn cơ thể sạch sẽ, khoẻ mạnh.

- Giữ gìn môi trường sống sạch.

- Ăn uống đủ chất, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm.

- Phun thuốc khử trùng, tiêu diệt sinh vật trung gian truyền bệnh như muỗi, bọ chét,...

- Không dùng chung đồ dùng cá nhân: bàn chải đánh răng, khăn mặt, dao cạo râu.

- Không dùng chung bơm kim tiêm.

- Không tiếp xúc trực tiếp, tàng trữ, buôn bán, tiêu thụ động vật hoang dã.

- Khoanh vùng, tiêu huỷ động vật bị bệnh.

- Đối với các bệnh lây lan qua đường hô hấp cần có các biện pháp cách li, hạn chế tiếp xúc với người bệnh, khi tiếp xúc với người bệnh phải sử dụng các dụng cụ bảo hộ như găng tay, khẩu trang y tế,...

- Tiêm vaccine để phòng bệnh do virus, bên cạnh việc tiêm cho người, chúng ta cần chú ý tiêm cho  vật nuôi.

Biện pháp nào sẽ giúp cơ thể chúng ta chủ động hình thành kháng thể kháng virus là: tiêm vaccine.

Tại sao virus gây bệnh cúm A hay HIV/AIDS lại thường có nhiều biển thể? 

- Vì chúng có ADN và enzyme polymerase (tự tổng hợp) không có cơ chế sửa sai \(\rightarrow\) tần số và tốc độ đột biến rất cao.

- Hơn hết các biến chủng cũng được tạo ra do cơ chế tái tổ hợp virus từ nhiều nguồn khác nhau.

Đặc điểm đó gây khó khăn gì trong phát triển vaccine phòng bệnh và thuốc chữa bệnh?

- Vì có nhiều biến chủng mới nhanh nên virus có khả năng kháng thuốc nên bắt buộc ta phải sử dụng thuốc mới \(\rightarrow\) Đòi hỏi phải thường xuyên nghiên cứu và phát triển loại thuốc mới gây khó khăn trong phát triển vaccine phòng bệnh và thuốc chữa bệnh.