Bài 9. Thiên nhiên châu Phi

- Châu Phi có vị trí nằm giữa chí tuyến bắc và chí tuyến nam. Là châu lục nóng nhất thế giới. 

a: Đặc điểm hình dạng và kích thước

-Đặc điểm hình dạng: Có dạng hình khối, đường bờ biển ít bị chia cắt

-KÍch thước: Diện tích hơn 30 triệu km², đứng thứ 3 thế giới sau châu Á và châu Mỹ

b: Đặc điểm vị trí địa lí:

+nằm ở cả bán cầu Bắc và bán cầu Nam, bán cầu Đông và bán cầu Tây

+phần lớn lãnh thổ nằm ở giữa chí tuyến Bắc và chí tuyến Nam.

+Tiếp giáp:

*Tiếp giáp lục địa:

phía bắc giáp châu Âu qua biển Địa Trung Hải

phía đông giáp châu Á qua khu vực Biển Đỏ

*Tiếp giáp đại dương:

giáp Ấn Độ Dương ở phía đông

giáp Đại Tây Dương ở phía tây.

- Đặc điểm địa hình châu Phi:

+ Bề mặt khá bằng phẳng, độ cao trung bình khoảng 750m so với mực nước biển.

+ Địa hình cao về phía đông nam và thấp dần về phía tây bắc.

+ Các dạng địa hình chính: sơn nguyên, bồn địa, hoang mạc, núi thấp và đồng bằng.

Sơn nguyên: nơi có nhiều đỉnh núi cao hơn 4000 m, phân bố phía đông và phía nam (SN. Ê-ti-ô-pi-a, SN.Đông Phi,...).

Bồn địa: xen giữa các vùng đất cao, điển hình như bồn địa Công-gô, Ca-la-ha-ri, Sat,...

Hoang mạc: rất rộng lớn và khô hạn (Xa-ha-ra, Na-mip,...).

Núi thấp: tập trung phía bắc và phía nam châu Phi (Át-lát, Đrê-ken-béc,...).

Đồng bằng: thấp, diện tích nhỏ, phân bố ven biển (Đồng bằng châu thổ sông Nin, các đồng bằng ven vịnh Ghi-nê,...).

- Sự phân bố các loại khoáng sản chính ở châu Phi:

+ Dầu mỏ: Bắc Phi.

+ Kim loại quý (vàng, kim cương): Nam Phi.

- Các đới khí hậu ở châu Phi:

+ Đới khí hậu xích đạo;

+ Đới khí hậu cận xích đạo;

+ Đới khí hậu nhiệt đới;

+ Đới khí hậu cận nhiệt.

- Đặc điểm chung của khí hậu châu Phi:

+ Khí hậu khô nóng bậc nhất thế giới, nhiệt độ trung bình năm trên 20oC, lượng mưa thấp.

+ Các đới khí hậu phân bố gần như đối xứng nhau qua Xích đạo.

- Các sông và hồ chính ở châu Phi:

+ Các sông chính: Công-gô, Nin, Dăm-be-đi, Ni-giê,...

+ Các hồ chính: Vích-to-ri-a, Tan-ga-ni-ca, Ma-la-uy,...

- Nhận xét đặc điểm mạng lưới sông, hồ ở châu Phi:

+ Mạng lưới sông ngòi của phân bố không đều.

+ Nguồn cấp nước chủ yếu là nước mưa nên chế độ nước sông phụ thuộc chế độ mưa.

+ Các hoang mạc rất ít sông, chỉ có dòng chảy vào mùa mưa và không có nước vào mùa khô

+ Bồn địa Công-gô và phía bắc vịnh Ghi-nê có mưa nhiều nên mạng lưới sông dày đặc, lượng nước lớn.

+ Có nhiều hồ lớn, là nguồn cung cấp nước ngọt và thủy sản quan trọng cho người dân.

Đặc điểm các môi trường thiên nhiên ở châu Phi:

* Môi trường Xích đạo

- Phạm vi: gồm bồn địa Công-gô và duyên hải phía bắc vịnh Ghi-nê.

- Sinh vật: rất phát triển, đặc trưng là rừng thường xanh.

- Sông ngòi: mạng lưới dày đặc, nhiều nước quanh năm.

- Đất: màu mỡ, thuận lợi phát triển nông nghiệp.

* Môi trường nhiệt đới

-  Phạm vi: phân bố ở hai bên môi trường xích đạo

- Sinh vật: phân hoá ra mùa mưa và mùa khô rõ rệt. Càng về phía chí tuyến thảm thực vật chuyển từ kiểu rừng sang đồng cỏ cao và cây bụi.

- Sông ngòi: lưu lượng nước khá lớn nhưng thay đổi theo mùa .

- Đất: đất đỏ vàng là chủ yếu, có thể khai thác tốt cho nông nghiệp nếu đảm bảo được nước tưới.

* Môi trường hoang mạc 

- Phạm vi: chiếm diện tích lớn, phân bố chủ yếu ở khu vực chí tuyến.

- Thảm thực vật, sông ngòi kém phát triển.

* Môi trường cận nhiệt 

- Phạm vi: chiếm một phần lãnh thổ nhỏ ở phía bắc và nam châu Phi. 

- Thảm thực vật là cây lá cứng để hạn chế thoát nước.

- Mạng lưới sông ít phát triển.

a. Biểu đồ nhiệt độ, lượng mưa

- Trạm Ba-ta thuộc đới khí hậu xích đạo.

- Trạm Kêp-tao thuộc đới khí hậu cận nhiệt.

Nguyên nhân: nhiệt độ chênh lệch giữa mùa đông và mùa hạ lớn lượng mưa trung bình năm thấp.

b. Nhiệt độ, lượng mưa tại các trạm khí tượng

Vì nguồn cung cấp nước chính cho sông, hồ là mưa, lượng mưa của từng khu vực khí hậu khác nhau vì vậy mạng lưới sông hồ phân bố không đều.

tham khảo

Khu bảo tồn quốc gia Loango (hay Vườn quốc gia Loango) là một trong những điểm đến đặc sắc của châu Phi. Đây là khu bảo tồn môi trường sống ven biển rộng 220 km². 

Loango là nơi trú ẩn của nhiều loài động vật hoang dã quý hiếm như cá voi lưng gù, cá voi sát thủ, voi rừng châu Phi, báo hoa mai, trâu rừng châu Phi, khỉ đột. Ngoài ra, Loango còn có hệ sinh thái savan (thảm thực vật nhiệt đới, trong đó tầng ưu thế sinh thái là tầng cỏ), đầm lầy, rừng ven biển... mang nét đặc trưng của địa hình đầm phá ở châu Phi.