“Bà chúa thơ Nôm” là Hồ Xuân Hương, một hiện tượng lạ trong nền văn học Việt Nam. Những bài thơ của bà giản dị, mộc mạc mà sâu xa, thuần túy. Bà có rất nhiều bài thơ, riêng bài thơ “ Bánh trôi nước” là một ví dụ điển hình về người phụ nữ. Nhà thơ đã mượn thân phận mình để nói lên thân phận chung của những phụ nữ phong kiến xưa, bị vùi dập.Mở đầu bài thơ, tác giả dùng câu giới thiệu về chiếc bánh trôi, cũng là giới thiệu về vẻ bề ngoài, vẻ đẹp của người phụ nữ thời xưa. “Thân em vừa trắng lại vừa tròn” “Thân em…” là câu mô típ mở đầu của nhiều câu ca dao thời xưa nói về thân phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Hồ Xuân Hương giới thiệu bánh trôi “vừa trắng lại vừa tròn” mượn hình ảnh mộc mạc từ chiếc bánh trôi để nói lên vẻ đẹp trẻ trung, son sắc của người phụ nữ. Họ đẹp, đẹp từ hình thức “tròn” đến nhân phẩm “trắng”. Chỉ qua một câu thơ đầu, tác giả đã cho ta thấy được giá trị thực sự của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. “Bảy nổi ba chìm với nước non” Đây là quy trình nấu bánh trôi nước. Khi nấu, bánh trôi nước chìm nổi rất nhiều chứ không nằm im một chỗ. Ở đây, tác giả thật tài tình trong cách ví von. Câu trước là sắc đẹp, nhân phẩm. Đến câu thứ hai lại nói ngay về cuộc đời “bảy nổi ba chìm”. Một câu tục ngữ được sử dụng hợp lí, rất hay để nói về số phận long đong, lận đận của họ. Trong xã hội cũ, người phụ nữ không có gì cả, họ thậm chí không được quyết định số phận của mình, chỉ biết sống vì người khác, vì chồng, vì con. Cuộc sống của họ long đong, lênh đênh, chìm nổi như bánh trôi nước vậy. “Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn” Ở đây, Hồ Xuân Hương sử dụng biện pháp đảo ngữ rất tài tình, để từ rắn nát lên đầu câu nói lên sự phụ thuộc của người phụ nữ. Dù số phận có thế nào thì họ vẫn phải cam chịu, họ cũng không được phản kháng. “Thân em như tấm lụa đào, Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai”. Đó là đạo lý trong xã hội cũ nhằm trói buộc những người phụ nữ chân yếu tay mềm. “Trai năm thê bảy thiếp, gái chính chuyên một chồng.” Số phận của bà cũng vậy, làm vợ lẻ, phòng đơn gối chiếc, nghĩ về số phận bà cũng như phụ nữ xã hội đó thật đáng thương. Họ không có quyền lựa chọn, không có quyền nói, đàn ông xem phụ nữ như là một món hàng để mua vui, chà đạp lên phụ nữ. “Mà em vẫn giữ tấm lòng son” Câu thơ cuối tạo sự lắng đọng trong tâm trí người đọc. Dù họ có bị chà đạp đến đâu họ cũng không phản kháng. Dù phải cam chịu, nhưng những người phụ nữ vẫn luôn đẹp, đẹp từ tính cách cho đến tâm hồn, một nét đẹp đậm chất của người phụ nữ Việt Nam. Giọng thơ đầy tự hào nói lên tấm lòng son của người phụ nữ Việt, và cũng là hồi chuông cảnh tỉnh những người đàn ông phải biết trân trọng những giá trị quý báu mà mình có được. “Bánh trôi nước” là một bài thơ sâu sắc của Hồ Xuân Hương. Đọc bài thơ, ta có thể cảm nhận được sự lên án sâu sắc của tác giả đối với xã hội cũ xưa. Thành công trong bài thơ không chỉ hình ảnh, từ ngữ mà còn thể thơ. Thể thơ đường luật đúng với xã hội xưa, tạo cho ta cảm giác gần gũi khi quay trở về xã hội cũ để đồng cảm cho phụ nữ hơn. Đồng thời cũng nói lên niềm cảm thông, niềm tự hào với những đức tính quý báu của người phụ nữ Việt.
