- Thúc Sinh được mời đến trong cảnh oai nghiêm nơi Kiều xử án. "Cho gươm mời đến Thúc Lang".
- Trước cảnh gươm giáo Thúc Sinh vô cùng hoảng sợ. "Mặt như chàm đổ, mình dường dẽ run".
- Kiều biết ơn Thúc Sinh
- Đã cứu nàng ra khỏi lầu xanh.
- Cho nàng làm vợ lẽ dù đau đớn hơn kẻ tôi đòi.
- Trân trọng Thúc Sinh.
- Nàng đền ơn Thúc Sinh: "Gấm trăm cuốn bạc nghìn cân".
- Trả ơn cho Thúc Sinh nhưng nhắc tới Hoạn Thư cho thấy nỗi đau đớn xót xa của Kiều. Khi Hoạn Thư đã gây cho Kiều bao nhiêu khổ nhục.
- Nhắc tới Hoạn Thư cho thấy công viêc tiếp theo của Kiều là báo oán. Hành động trừng phạt cái ác theo quan điểm của nhân dân.
- Tác giả đã dùng từ ngữ mang tính ước lệ và ngôn ngữ môn na, bình dân kết hợp những thành ngữ dân gian.
⇒ Cách cư xử tế nhị, khôn khéo của Thúy Kiều khi báo ân Thúc Sinh. Nàng có bản chất vị tha, thái độ sống vì ân nghĩa. Thông minh, sáng suốt.
- Lúc Kiều còn ở nhà Hoạn Thư: là nô tì, vợ lẽ nhưng giờ lại là phu nhân quan tòa.
- Hoạn Thư lúc trước là chủ nhà, vợ cả nhưng giờ lại là bị cáo, bị xét xử.
- Nàng đã chủ động chào thưa "Thoát trông nàng đã chào thưa".
- Cách xưng hô "Tiểu thư" thể hiện thái độ mỉa mai, đe dạo những hình phạt khủng khiếp đối với Hoạn Thư và danh gia nhà họ Hoạn.
- Trước thái độ của Kiều tư thế và thái độ của Hoạn Thư tuy sợ nhưng vẫn chứng tỏ mình là người khôn ngoan, gian xảo.
- "Khấu đầu dưới tướng, liệu điều kêu ca" đầu tiên dựa vào cớ mình là phụ nữ hay ghen để gỡ tội.
- Hoạn Thu khôn khéo nhắc lại những việc làm nhân nghĩa, mang ơn của bà với Kiều.
- Cho viết kinh ở Quan Âm Các.
- Không bắt giữ khi nàng bỏ chốn.
- Hoạn Thư nhận cả tội lỗi về mình.
→ Hoạn Thư là người khôn ngoan, ranh ma, quỷ quyệt. Với bản lĩnh sắc sảo của mình đã biến nguy thành an, tìm mọi cách để giảm thiểu tội lỗi của mình và hạ bớt sự căm giận của Kiều để Kiều không thể chừng phạt nặng nề như dự định.
- Trước lí lẽ sắc bén của Hoạn Thư, Kiều đã:
- Khâm phục tài trí, miệng lưỡi của Hoạn Thư.
- Phân vân, khó xử
- Sau đó là răn đe rồi tha bổng cho Hoạn Thư.
→ Kiều là người khoan dung, độ lượng, nhân hậu và có lòng vị tha.