Bài 9: TÁC ĐỘNG CỦA NGOẠI LỰC ĐẾN ĐỊA HÌNH BỀ MẶT TRÁI ĐẤT

I.   Ngoại lực

-   Khái niệm: là lực có nguồn gốc ở bên ngòai, trên bề Mặt Trái đất

-   Nguyên nhân chủ yếu: do năng lượng bức xạ của Mặt trời

II.   Tác động của ngoại lực

1.   Quá trình phong hóa

Khái niệm: Là quá trình phá hủy và làm biến đổi các loại đá và khoáng vật do tác đông của sự thay đổi nhiệt độ, nước, oxi, khí cacbonic, các axit có trong thiên nhiên và sinh vật.

-   Có 3 loại phong hóa

a.   Phong hóa lí học

-   Khái niệm: là sự phá hủy đá thành các khối vụn có kích thước to nhỏ khác nhau mà không làm biến đổi về màu sắc, thành phần khóang vật và hóa học

-   Kết quả: đá nứt vỡ, thay đổi kích htước, không thay đổi thành phần hoá học

-   Các nguyên nhân: thay đổi nhiệt độ đột ngột, sự đóng băng, tác động của sinh vật

b.   Phong hóa hóa học

-   Khái niệm là quá trình phá hủy, chủ yếu làm biến đổi thành phần, tính chất hóa học và khóang vật

-   Kết quả: đá và khóang vật bị phá hủy, biến đổi thành phần, tính chất hóa học

-   Các nguyên nhân: do tác động của chất khí, nước, những chất khóang hòa tan trong nước, các chất do sinh vật bài tiết….

c.   Phong hóa sinh học

-   Khái niệm là sự phá hủy đá và các khoáng vật dưới tác động của SV

-   Do sự lớn lên của rễ cây, sự bài tiết của sinh vật

Đá và khoáng vật bị phá hủy cả về cơ giới lẫn hóa học.

2.   Quá trình bóc mòn

-   Xâm thực:

+ Làm chuyển dời các sản phẩm đã bị phong hóa

+ Do tác động của nước chảy, sóng biển, gió… với tốc độ nhanh, sâu

+ Địa hình bị biến dạng (giảm độ cao, lở sông…)

-   Thổi mòn: tác động xâm thực do gió

-   Mài mòn:

+ Diễn ra chậm, chủ yếu trên bề Mặt đất đá

+ Do tác động của nước chảy tràn trên sườn dốc, sóng biển…

*   Bóc mòn:

-   Tác động của ngoại lực (nước chảy, sóng biển, băng hà, gió…..) làm chuyển dời các sản phẩm phong hóa khỏi vị trí ban đầu.

-   Gồm các quá trình: xâm thực , thổi mòn, mài mòn

3.   .Quá trình vận chuyển:

Là quá trình di chuyển vật liệu từ nơi này sang nơi khác. Khoảng cách vận chuyển phụ thuộc:

Động năng của quá trình.

Kích thước và trọng lượng của vật liệu. Đặc điểm tự nhiên mặt điệm.

Có 2 hình thức vân chuyển:

Cuốn đi nhờ động năng của ngoại lực.

Lăn trên mặt đất dốc nhờ trọng lực của vật liệu và động năng của ngoại lực.

4.   Quá trình bồi tụ

-   Là quá trình tích tụ các vật liệu phá hủy.

-   Phụ thuộc vào động năng của các nhân tố ngoại lực.

-   Có 2 hình thức bồi tụ:

+ Vật liệu tích tụ dần trên đường di chuyển của chúng theo thứ tự giảm dần kích thước và trọng lượng.

+ Vật liệu tích tụ và phân lớp theo trọng lượng.

Trả lời câu hỏi sau:

1: Ngoại lực là gì? Vì sao nói nguồn năng lượng sinh ra ngoại lực là nguồn năng lượng bức xạ mặt trời?

2: Sự khác nhau giữa phong hóa lí học, hóa học và sinh vật?

3: Quá trình bóc mòn là gì? Kể tên một số dạng địa hình do quá trình bóc mòn tạo thành?

4: Phân tích mối quan hệ giữa ba quá trình: phong hóa, vận chuyển, bồi tụ?

5.   Theo em quá trình phong hóa xảy ra mạnh nhất ở nơi nào? Vì sao?

6.   So sánh sự khác biệt giữa ngoại lực và nội lực?

Bài 11: KHÍ QUYỂN

SỰ PHÂN BỐ NHIỆT ĐỘ KHÔNG KHÍ TRÊN TRÁI ĐẤT

I.   Khí quyển: Là lớp không khí bao quanh Trái Đất

2.   Các khối khí

-   Mỗi bán cầu có 4 khối khí chính: khối khí địa cực (A) rất lạnh, ôn đới (P) lạnh, chí tuyến (T) rất nóng, xích đạo (E) nóng ẩm.

-   Đặc điểm: khác nhau về tính chất, luôn luôn di chuyển, bị biến tính.

Mỗi khối lại phân biệt ra 2 kiểu là kiểu lục địa khô ( kí hiệu c) và kiểu hải dương (kí hiệu m).

Riêng khối khí xích đạo chỉ có kiểu hải dương, kí hiệu Em.

3.   Frông

-   Là mặt tiếp xúc giữa hai khối khí có nguồn gốc, tính chất khác nhau

-    Mỗi nửa cầu có 2 frông cơ bản: frông địa cực (FA), Frông ôn đới (FP). Dải hội tụ nhiệt đới chung cho cả nửa cầu (FIT).

-   Nơi frông đi qua có sự biến đổi htời tiết đột ngột

II.   Sự phân bố của nhiệt độ không khí trên Trái đất

1.   Bức xạ và nhiệt không khí

-   Bức xạ Mặt trời

+ Là các dòng vật chất và của năng lượng Mặt trời tới Trái đất

+ Được mặt đất hấp thụ 47%, khí quyển hấp thụ 1 phần, còn lại phản hồi vào không gian

-   Nhiệt của không khí ở tầng đối lưu chủ yếu do nhiệt của bề mặt Trái đất do Mặt trời cung cấp

-   Góc chiếu của tia bức xạ Mặt trời càng lớn, cường độ bức xạ càng lớn, lượng nhiệt thu được càng nhiều và ngược lại

2.   Sự phân bố nhiệt độ không khí

a.   Phân bố theo địa lí

Nhiệt độ giảm dần từ xích đạo về cực (từ vĩ độ thấp đến vĩ độ cao) Vĩ độ càng cao biên độ nhiệt càng lớn.

b.   Phân bố theo lục địa và đại dương:

-   Đại dương có biên độ nhiệt độ nhỏ, lục địa có biên độ nhiệt lớn

-   Nguyên nhân: do sự hấp thụ nhiệt của đất và nước khác nhau

c.   Phân bố theo địa hình

-   Nhiệt độ không khí giảm theo độ cao

-   Nhiệt độ không kí thay đổi theo độ dốc cà hướng phơi của sườn núi

-   Nhiệt độ không khí cũng thay đổi khi có sự tác động của các nhân tố: dòng biển nóng, lạnh; lớp phủ thực vật; hoạt động sản xuất của con người.

Trả lời câu hỏi sau:

1.   Nêu những đặc điểm, vai trò khác nhau của các tầng khí quyển

2.   Phân tích sự khác nhau về nguồn gốc, tính chất của các khối khí, frông

3.   Phân tích và trình bày những nhân tố chính ảnh hưởng tới sự phân bố nhiệt độ không khí trên Trái đất

4.   Hãy nêu sự phân bố các khối khí và Frông theo trình tự từ cực Bắc tới cực Nam của trái đất.

Bài 12: SỰ PHÂN BỐ KHÍ ÁP. MỘT SỐ LỌAI GIÓ CHÍNH

I.   Sự phân bố khí áp

1.   Nguyên nhân thay đổi của khí áp

-   Khí áp: sức nén của không khí xuống bề mặt Trái đất

-   Sự thay đổi khí áp: theo độ cao, nhiệt độ, độ ẩm

2.   Phân bố các đai khí áp trên Trái đất

-   Sự phân bố khí áp: các đai cao áp, hạ áp phân bố xen kẽ và đối xứng qua đai hạ áp xích đạo

II.   Một số loại gió chính

1.   Gió Tây ôn đới

-   Thổi từ cao áp cận chí tuyến về áp thấp ôn đới vĩ độ 60o

-   Thời gian họat động: quanh năm

-   Hướng: hướng Tây là chủ yếu

-   Tính chất: ẩm, đem mưa nhiều

2.   Gió Mậu dịch

-   Thổi từ 2 cao áp cận chí tuyến về vùng áp thấp xích đạo

-   Thời gian họat động: quanh năm

-   Hướng: hướng Đông bắc (BBC), Đông nam (NBC)

-   Tính chất: khô, ít mưa

3.   Gió mùa

-   Là loại gió thổi hai màu ngược hướng nhau với tính chất khác nhau

-   Loại gió này htường không có tính vành đai

-   Thường có ở đới nóng (Ấn Độ, Đông Nam Á…) và phía đông các lục địa lên thuộc vĩ độ trung bình như Đông Á, Đông Nam Hoa Kì…

-   Có 2 loại gió mùa:

+ Gió mùa do sự chênh lệch nhiều về nhiệt và khí áp giữa lục địa và đại dương rộng lớn

+ Gió mùa được hình thành do sự chênh lệch về nhiệt độ và khí áp giữa 2 bán cầu  Nam và Bắc (vùng nhiệt đới)

4. Gió địa phương

a.   Gió đất, gió biển

-   Hình thành ở vùng bờ biển

-   Thay đổi theo ngày và đêm

-   Ban ngày, gió từ biển thổi vào đất liền. Ban đêm, gió từ đất liền thổi ra biển

b.   Gió fơn (phơn)

-   Là loại gió khô nóng khi xuống núí

Trả lời câu hỏi sau:

1.  

Nguyên nhân thay đổi của khí áp 2.So sánh gió mùa với gió biển, gió đất

So sánh gió Tây ôn đới và gió Mậu dịch

Bài 13: NGƯNG ĐỌNG HƠI NƯỚC TRONG KHÍ QUYỂN, MƯA

II.   Những nhân tố ảnh hưởng đến lượng mưa

1.   Khí áp

-   Khu vực áp thấp: mưa nhiều

-   Khu vực áp cao: ít hoặc không mưa

2.   Frông (diện khí)

-   Miền có frông, dãi hội tụ nhiệt đới đi qua thường có mưa nhiều

3.   Gió

-   Gió Tây ôn đới mưa nhiều

-   Miền có gió mùa: mưa nhiều

-   Miền có gió Mậu dịch: mưa ít

4.   Dòng biển

-    Ở ven bờ nơi có biển nóng đi qua thường có mưa nhiều, nơi có dòng biển lạnh thường khó mưa

5.   Địa hình

-   Không khí ẩm chuyển động gặp địa hình cao như núi, đồi… mưa nhiều

-   Sườn đón gió: mưa nhiều, khuất gió: mưa ít

III.    Sự phân bố mưa trên Trái đất

*   Sự phân bố mưa không đều theo vĩ độ

+ Phân bố lượng mưa không đều theo vĩ độ (xích đạo về cực)

+ Khu vực xích đạo mưa nhiều nhất

+ Hai khu vực chí tuyến mưa ít

+ Hai khu vực ôn đới mưa nhiều

+ Hai khu vực cực mưa ít nhất

*   Sự phân bố mưa không đều do ảnh hưởng của đại dương

+ Ở mỗi đới từ Tây sang Đông có sự phân bố mưa không đều

+ Do ảnh hưởng của những yếu tố về lục địa, đại dương, địa hình…

+ Chẳng hạn như khu vực Tây Âu và Đông Âu, Tây và Đông của Bắc Mĩ… có lượng mưa khác nhau

Trả lời câu hỏi sau:

1.   Hãy trình bày các nhân tố ảnh hưởng đến lượng.

2.   Tại sao khu vực Tây Bắc Phi cùng nằm ở vĩ độ như nhước ta, nhưng Bắc Phi có khí hậu nhiệt đới hoang mạc, còn nước ta lại có khí hậu nhiệt đời ẩm mưa nhiều?

Bài 15: THỦY QUYỂN. MỘT SỐ NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI CHẾ ĐỘ NƯỚC SÔNG. MỘT SỐ SÔNG LỚN TRÊN TRÁI ĐẤT

I.   Thủy quyển

1.   Khái niệm

Là lớp nước trên bề mặt Trái đất, bao gồm nước trong các biển, các đại dương, nước trên lục địa và hơi nước trong khí quyển

2.   Tuần hòan của nước trên Trái đất

a/ Vòng tuần hoàn nhỏ

Nước chỉ tham gia 2 giai đọan: bốc hơi và nước rơi

b/ Vòng tuần hòan lớn

Tham gia 3 giai đọan: bốc hơi, nước rơi và dòng chảy; hoặc 4 giai đọan: bốc hơi, nước rơi và dòng chảy, ngấm -> dòng ngầm -> biển, biển lại bốc hơi

II.   Một số nhân tố ảnh hưởng tới chế độ nước sông

1.   Chế độ mưa, băng tuyết, nước ngầm

2.   Địa thế, thực vật và hồ đầm

-   Địa hình: ở miền núi, nước sông chảy nhanh hơn đồng bằng

-   Thực vật: rừng cây giúp điều hòa chế độ nước sông, giảm lũ lụt

-   Hồ đầm: điều hòa chế độ nước sông

III.    Một số sông lớn trên Trái đất

1.   Sông Nin

2.   Sông A-ma-dôn

3.   Sông I-ê-nít-xê-i

Bài 16: SÓNG. THỦY TRIỀU. DÒNG BIỂN

I.   Sóng biển

1.   Khái niệm

Là hình htức dao động của nước biển theo chiều thẳng đứng

2.   Nguyên nhân

Chủ yếu là do gió

3.   Sóng thần

Có chiều cao và tốc độ rất lớn. Chủ yếu do động đất gây ra

II.   Thủy triều

1.   Khái niệm

Thủy triều là hiện tượng chuyển động thường xuyên và có chu kỳ của các khối nước trong các biển và đại dương

2.   Nguyên nhân

Được hình thành chủ yếu do sức hút của Mặt trăng và Mặt trời

3.   Đặc điểm

-    Khi Mặt trời và Mặt trăng, Trái đất cùng nằm trên một đường thẳng thì dao động thủy triều lớn nhất

-   Khi Mặt trời và Mặt trăng, Trái đất nằm vuông góc nhau thì dao động thủy triều nhỏ nhất

III.    Dòng biển

1.   Phân loại

Có 2 loại: dòng biển nóng và lạnh

2.   Phân bố

-   Các dòng biển nóng thường phát sinh ở hai bên xích đạo, chảy về hướng tây, khi gặp lục địa thì chuyển hướng chảy về cực

-   Các dòng biển lạnh xuất phát từ khoảng 30 – 40o, chảy về phái xích đạo

-   Ở nửa cầu bắc có những dòng biển lạnh xuất phát từ vùng cực, men theo bờ Tây các đại dương chảy về phía xích đạo

-   Ở vùng gió mùa thường xuất hiện các dòng nứơc đổi chiều theo mùa

-   Các dòng biển nóng và lạnh chảy đối xứng qua hai bên bờ của các đại dương

Trả lời câu hỏi sau:

-   Sóng là gì?

-   Nguyên nhân gây ra sóng?

-   Thế nào là sóng bạc đầu?

-   Nguyên nhân gây sóng thần?

-   Mô tả một số đôi nét về sóng thần

-   Thủy triều là gì?

-   Nguyên nhân hình thành thủy triều?

-   Khi nào dao động thủy triều lớn nhất? Lúc đó ở Trái đất sẽ nhìn thấy Mặt trăng như thế nào?

-   Tại sao hướng chảy của các dòng biển ở BBC chảy theo chiều kiem đồng hồ, NBC thì ngược lại

Bài 17: THỔ NHƯỠNG QUYỂN.

CÁC NHÂN TỐ HÌNH THÀNH THỔ NHƯỠNG

I.   Thổ nhưỡng (đất)

_ Thổ nhưỡng (đất): lớp vật chất mềm, xốp trên bề mặt lục địa, được đặt trưng bởi độ phì

-   Độ phì: là khả năng cung cấp nước, khí, nhiệt và các chất dinh dưỡng cần thiết cho thực vật trưởng thành và phát triển

-   Thổ nhưỡng quyển: lớp vỏ chứa vật chất tơi xốp trên bề mặt các lục địa

II.   Các nhân tố hình thành đất

1.   Đá mẹ

-   Là những sản phẩm phong hóa từ đá gốc

-   Vai trò: là nguồn cung cấp vật chất vô cơ cho đất, quyết định thành phần khoáng vật, thành phần cơ giới và ảnh hưởng trực tiếp tới các tính chất lí, hóa của đất

2.   Khí hậu

-   Các yếu tố nhiệt, ẩm ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hình thành đất. Nhiệt độ, độ ẩm làm đá bị phá hủy trở thành sản phẩm phong hóa; hòa tan – rửa trôi, tích tụ, phân giải tổng hợp chất hữu cơ

3.   Sinh vật

Đóng vai trò chủ đạo trong việc hình thành đất

-   Thực vật: cung cấp xác chất hữu cơ cho đất, phá hủy đất

-   Vi sinh vật: phân giải xác vật chất hữu cơ và tổng hợp thành mùn

-   Động vật: góp phần làm thay đổi 1 số tính chất vật lí của đất

4.   Địa hình

-   Anh hưởng đến quá trình hình thành đất thông qua sự thay đổi lượng nhiệt và độ ẩm

-   Vùng núi: lớp đất mỏng và bạc màu

-   Vùng đồng bằng: đất màu mỡ

5.   Thời gian

-   Thời gian hình thành đất là tuổi đất

-   Đất có tuổi già nhất là ở miền cận nhiệt và nhiệt đới, tuổi trẻ nhất là ở cực và ôn đới

6.   Con người

-   Hoạt động của con người làm thay đổi hoặc gián đoạn hứơng phát triển của đất

-   Đất bị xói mòn do đốt rừng làm rẫy

-   Đất mất cấu tượng do quá trình canh tác luau nước

-   Việc bón phân hữu cơ, thau chua, rử mặn sẽ làm cho đất tốt hơn Trả lời câu hỏi sau:

-   Trình bày các khái niệm

-   Vì sao nói đất là vật thể tự nhiên độc đáo?

-   Nhân tố đá mẹ và khí hậu có vai trò gì trong quá trình hình thành đất? Cho VD?

-   Nhân tố sinh vật và địa hình có vai trò gì trong quá trình hình thành đất? Cho VD

-   Nhân tố thời gian và con người có vai trò gì trong quá trình hình thành đất? (tích cực và tiêu cực)

-   Vì sao đất vùng nhiệt đới có tuổi già nhất?

Bài 18: SINH QUYỂN

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI SỰ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ CỦA SINH VẬT

I.   Sinh quyển

-   Là quyển chứa tòan bộ các sinh vật sinh sống (gồm thực vật, động vật, vi sinh vật)

-   Phạm vi ảnh hưởng của sinh quyển: tùy thuộc giới hạn phân bố của SV

II.   Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phân bố của SV

1/ Khí hậu: ảnh hưởng trực tiếp thông qua: nhiệt độ, độ ẩm, lượng mưa, ánh sáng

-   Nhiệt độ: ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển và phân bố của SV

-    Nước và độ ẩm: quyết định sự sống của SV, tác động trực tiếp tới sự phát triển và phân bố SV

-   Sự thay đổi nhiệt độ theo vĩ độ dẫn đến sự thay đổi thực vật theo vĩ độ

-   Ánh sáng ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự quang hợp của thực vật

2/ Đất

-   Anh hưởng rõ rệt đến sự sinh trưởng và phân bố SV do khác nhau về địa lí, hóa và độ ẩm

3/ Địa hình

-   Độ cao, hướng sườn, độ dốc của địa hình ảnh hưởng đến sự phân bố của SV vùng núi

-   Vành đai SV thay đổi theo độ cao

-    Lượng nhiệt ẩm của các hướng sườn khác nhau nên độ cao bắt đầu và kết thúc của các vành đai SV khác nhau

4/ Sinh vật

-   Thức ăn quyết định sự phát triển và phân bố động vật

-   Mối quan hệ giữa động vật và Tv chặt chẽ vì:

Thực vật vừa là nơi cư trú của ĐV vừa là thức ăn của động vật

5/ Con người

-   Ảnh hưởng lớn đến sự phân bố SV

-   Mở rộng hay htu hẹp phạm vi phân bố của SV

-   VN: diện tích rừng bị suy giảm Trả lời câu hỏi sau:

-   Sinh quyển là gì?

-   Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phân bố của SV? Cho VD.

-   Tìm những VD ở Việt Nam chứng minh ảnh hưởng của các nhân tố tự nhiên đối với sự phân bố của SV

Bài 19: SỰ PHÂN BỐ CỦA SINH VẬT VÀ ĐẤT TRÊN TRÁI ĐẤT

Trả lời câu hỏi sau:

1.   Trình bày đặc điểm phân bố của thực vật và đất theo vĩ độ và độ cao

2.   Nêu nguyên nhân dẫn tới sự phân bố thảm thực vật và đất theo vĩ độ? Cho VD minh họa

Bài 20: LỚP VỎ ĐẠI LÍ. QUI LUẬT THỐNG NHẤT VÀ HÒAN CHỈNH CỦA LỚP VỎ CẢNH QUAN

I.   Lớp vỏ địa lí

-   Là lớp bề mặt của Trái đất, ở đó có sự xâm nhập và tác động lẫn nhau giữa các quyển

-   Dày khỏang 30-35km

-   Những hiện và quá trình xảy ra trong lớp vỏ địa lí đều do các quy luật tự nhiên chi phối

II.   Quy luật thống nhất và hòan chỉnh của lớp vỏ địa lí 1/ Khái niệm

Là quy luật về mối quan hệ qui định lẫn nhau giữa các thành phần và của mỗi bộ phận lãnh thổ nhỏ của lớp vỏ địa lí

2/ Biểu hiện

Chỉ cần một thành phần thay đổi làm các thành phần khác sẽ thay đổi theo Mọi thành phần tự nhiên luôn ảnh hưởng phụ thuộc lẩn nhau.

3/ Ý nghĩa

Cần phải nghiên cứu kỹ càng và tòan diện điều kiện địa lí của bất cứ lãnh thổ nào  trước khi sử dụng chúng.

Dự báo trước được những thay đổi của tự nhiên trong tương lai để có biện pháp khắc phục.

Trả lời câu hỏi sau:

1.   Lớp vỏ địa lý là gì?

2.   Trình bày nội dung của quy luật thống nhất và hoàn chỉnh của lớp vỏ địa lý?

Bài 21: QUI LUẬT ĐỊA ĐỚI VÀ PHI ĐỊA ĐỚI

I.   Qui luật địa đới 1/ Khái niệm

Là sự thay đổi có qui luật các thành phần địa lí và cảnh quan địa lí theo vĩ độ.

2/ Nguyên nhân

Góc chiếu của tia sáng Mặt trời tới bề Mặt đất nhỏ dần từ xích đạo về hai cực -> lượng bức xạ MT cũng giảm theo

3/ Biểu hiện

a/ Sự phân bố của các vòng đai nhiệt

Trên TG có 5 vòng đai nhiệt

b/ Các đai áp và các đới gió trên TĐ

-   Có 7 đai áp

-   Có 6 đới gió hành tinh

c/ Các đới khí hậu trên TĐ

-   Có 7 đới khí hậu chính.

d/ Các đới đất và các thảm thực vật

-   Có 10 kiểu thảm thực vật

-   Có 10 nhóm đất

II.   Qui luật phi địa đới

1.   Khái niệm

Là qui luật phân bố không phụ thuộc vào tính chất phân bố theo địa đới của các thành phần địa lí và cảnh quan

2.   Nguyên nhân

Do nguồn năng lượng bên trong lòng đất -> phân chia bề Mặt đất thành lục địa, đại dương và địa hình núi cao.

3.   Biểu hiện

a. Qui luật đai cao

-   Khái niệm: sự thay đổi có qui luật của các thành phần tự nhiên và các cảnh quan địa lí theo độ cao của địa hình.

-   Nguyên nhân: do sự thay đổi nhiệt ẩm theo độ cao.

-   Biểu hiện: sự phân bố các vành đai thực vật theo độ cao

b. Qui luật địa ô

-   Khái niệm:

Là sự thay đổi có qui luật của các thành phần tụ nhiên và các cảnh quan theo kinh độ.

-Nguyên nhân: Do sự phân bố đất, biển và đại dương.

-   Biểu hiện: sự thay đổi các thảm thực vật theo kinh độ.

Trả lời câu hỏi sau:

1. Trình bày nội dung của quy luật địa đới và quy luật phi địa đới?

Bài 22: DÂN SỐ VÀ SỰ GIA TĂNG DÂN SỐ

I. Dân số và tình hình dân số thế giới

1. Dân số thế giới

-   Dân số thế giới: 6.137 triệu người (năm 2001)

-   Qui mô dân số giữa các nước, các vùng lãnh thổ rất khác nhau

2. Tình hình phát triển dân số trên thế giới

-   Thời gian DS tăng thêm 1 tỉ người và thời gian DS tăng gấp đôi càng rút ngắn

+ Tăng thêm 1 tỉ người rút ngắn từ 123 năm (giai đọan 1804 - 1927) xuống12 năm (giai đọan 1987 - 1999)

+ Tăng gấp đối rút ngắn từ 123 năm xuống còn 47 năm

-   Nhận xét: tốc độ gia tăng dân số nhanh, qui mô DS thế giới ngày càng lớn và tốc độ tăng DS ngày càng nhanh

II. Gia tăng dân số

1. Gia tăng tự nhiên

-   Tỉ suất sinh thô: là tương quan giữa số trẻ em được sinh ra trong năm so với dân số trung bình ở cùng thời điểm. Đơn vị %o

-   Tỉ suất tử thô là tương quan giữa số người chết so với dân số trung bình ở cùng thời điểm. Đơn vị %o

-   Tỉ suất gia tăng tự nhiên la sự chênh lệch giữa tỉ suất sinh thô và tỉ suất tử thô . Đơn vị %, là động lực phát triển DS

-   Nhận xét

+ Tỉ suất sinh thô có xu hướng giảm mạnh, nhưng các nứơc phát triển giảm nhanh hơn

+ Tỉ suất tử thô có xu hứơng giảm rõ rệt

+ Gia tăng tự nhiên: 4 nhóm nước GTTN khác nhau

*   GT= và < 0: Nga, Đông Âu

*   GT chậm < 0,9%: Bắc Mĩ, Tây Âu, Úc

*   GT trung bình 1 – 1,9%

*   GT cao và rất cao: Châu Phi, Trung Đông, Trung Nam Mĩ

-   Ảnh hưởng của gia tăng DS

2. Gia tăng cơ học

-   Sự di chuyển của dân cư từ nơi này đến nơi khác => sự biến động cơ học của dân cư

-   Tỉ suất gia tăng cơ học được xác định bằng hiệu số giữa tỉ suất nhập cư và tỉ suất xuất cư

-   Gia tăng cơ học không ảnh hưởng lớn đến vấn đề DS trên toàn thế giới

3. Gia tăng dân số

-   Tỉ suất gia tăng DS được xác định bằng tổng số giữa tỉ suất gia tăng tự nhiên và tỉ suất gia tăng cơ học. Đơn vị %

Trả lời câu hỏi sau:

1.   Trình bày đặc điểm dân số trên thế giới?

2.   Trình bày các nội dung của gia tăng dân số?

Bài 23: CƠ CẤU DÂN SỐ

I.   Cơ cấu sinh học

1.   Cơ cấu DS theo giới

-   Biểu thị tương quan giữa nam so với nữ hoặc so với tổng số dân

-   Có sự biến động theo thời gian và có sự khác nhau giữa các nứơc, các khu vực

2.   Cơ cấu DS theo tuổi

-   Cớ cấu DS theo tuổi là sự tập hợp những nhóm nưgời sắp xếp theo những nhóm tuổi nhất định

-   DS thường được chia thảnh 3 nhóm tuổi chính

-   Sự phân chia cơ cấu DS già hay trẻ tùy thuộc vào tỉ lệ của từng nhóm tuổi trong cơ cấu DS. Các nước đang phát triển có cơ cấu DS trẻ, các nước phát triển DS già có cấu DS già

-   Tháp DS là biểu đồ thể hiện cơ cấu DS theo tuổi và giới

-   3 kiểu tháp DS cơ bản

-   Tháp DS cho biết những đặc trưng cơ bản về DS như cơ cấu tuổi, giới; tỉ suất sinh, tử; gia tăng DS; tuổi thọ trung bình

II.   Cơ cấu xã hội của DS

1.   Cơ cấu DS theo lao động

a.   Nguồn lao động

-   Bao gồm bộ phận DS trong độ tuổi từ 15 trở lên có khả năng lao động

-   Nguồn lao động được chia thành 2 nhóm: nhóm DS hoạt động kinh tế và nhóm DS không hoạt động kinh tế

b.   Dân số hoạt động theo khu vực kinh tế

-   DS hoạt động kinh tế được phân chia trên sự phân chia nền kinh tế theo 3 khu vực

-   DS hoạt động kinh tế có sự khác nhau giữa các nước:

+ Các nước đang phát triển có tỉ lệ lao động khu vực I cao nhất

+ Các nước phát triển có tỉ lệ lao động khu vực III cao nhất

2.   Cơ cấu DS theo trình độ văn hóa

-   Căn cứ vào tỉ lệ người biết chữ (từ 15 tuổi trở lên) và số năm đi học của những người từ 25 tuổi trở lên

-   Các nước phát triển có tỉ lệ người biết chữ và số năm đi học cao nhất, thấp nhất là các nước đang phát triển

Trả lời câu hỏi sau:

1.   Trình bày đặc điểm cơ cấu dân số sinh học?

2.   trình bày đặc điểm cơ cấu dân số xã hội?

Bài 24: PHÂN BỐ DÂN CƯ. CÁC LOẠI HÌNH QUẦN CƯ VÀ ĐÔ THỊ HÓA

I. Sự phân bố dân cư

1. Khái niệm

-   Phân bố dân cư:là sự sắp xếp DS 1 cách tự phát hoặc tự giác trên một lãnh thổ nhất định, phù hợp với điều kiện sống và yêu cầu của XH

-   Mật độ DS phản ánh tình hình phân bố dân cư . Đơn vị: người/km2

2.   Đặc điểm phân bố dân cư TG

-   MĐDS trung bình trên TG: 48 người/km2

-   Dân cư trên TG phân bố không đều:

+ Các khu vực tập trung dân đông như: Tây Âu, Đông và Đông Nam Á,…

+ Các khu vực thưa dân: châu Đại Dương, Trung Phi,….

-   Dân cư thế giới có sự biến động theo htời gian

-   Các nhân tố ảnh hưởng tới phân bố dân cư:

+ Các nhân tố tự nhiên

+ Các nhân tố KT - XH

III. Đô thị hóa

1.   Đặc điểm

-   Dân cư thành thị có xu hướng tăng nhanh: 13,6% -1900 lên 48% - 2005

-   Dân cư tập trung vào các thành phố lớn , phổ biến lối sống thành thị

2.   Khái niệm đô thị hóa

3.   Ảnh hưởng của đô thị hóa đến sự phát triển KT – XH và MT

-   Tích cực: tốc độ phát triển KT nhanh, thay đổi lại phân bố dân cư,…

-   Tiêu cực: đô thị hóa không xuất phát từ công gnhiệp hóa, không phù hợp cân đối quá trình CNH => thiếu lương thực, ô nhiễm….

Trả lời câu hỏi sau:

1.   trình bày đặc điểm phân bố dân số trên thế giới?

Bài 26: CƠ CẤU NỀN KINH TẾ

I.   Các nguồn lực phát triển kinh tế

1.   Khái niệm

Là tổng thể các điều kiện tự nhiên và kinh tế – xã hội ở trong nước và ngoài nước có thể khai thác nhằm phục vụ phát triển KT của 1 lãnh thổ nhất định

2.   Các loại nguồn lực

Nguồn lực được chia thành 3 loại:

-   Vị trí địa lí

-   Nguồn lực tự nhiên

-   Nguồn lực KT - XH

3.   Vai trò của nguồn lực đối với phát triển kinh tế

-   Vị trí địa lí tạo ra những thuận lợi hoặc khó khăn cho việc trao đổi, tiếp cận giữa các vùng, các quốc gia

-   Nguồn lực tự nhiên (tài nguyên thiên nhiên và các điều kiện tự nhiên) là điều kiện cần thiết cho quá trình SX

-   Nguồn lực KT – XH tạo cơ sở cho việc lựa chọn chiến lược phát triển KT

II.   Cơ cấu nền kinh tế