Dạng 2. Kim loại ,oxit kim loại hòa tan trong Axit hoặc Bazơ

Phương trình phản ứng chung có dạng: M + {axit hoặc bazơ} → muối + khí

Nhận xét:    - n_M = n_M(muối);

                   - n_H = ½.n_H2;

                   - n_N = n_N(muối) + n_N(khí).

                  - Khối lượng muối = m_M + m_{gốc axit}.

A. Kim loại và oxit kim loại hòa tan trong axit 

*Kim loại hòa tan trong axit loãng 

phương trình chung : M + nH⁺ = Mⁿ⁺ + n/2H₂

Điều kiện M đứng trước H₂ trong dãy điện hóa 

Khi cho hỗn hợp nhiều kim loại phản ứng với dd axit thì sẽ ưu tiên kim loại có tính khử mạnh hơn 

* Kim loại và hợp chất của nó tác dụng với dung dịch HNO₃ , H₂SO_{4 đặc} 

- Nếu hỗn hợp ban đầu hoàn toàn là kim loại thì không phụ thuộc vào số lượng và bản chất của các kim loại đầu , ta luôn có các bán phản ứng 

2HNO₃ + 1e ----> NO₂ + H₂O + NO₃^- 

4HNO₃ + 3e ----> NO + H₂O +3NO₃^-

10HNO₃ + 8e ----> N₂O + 5H₂O + 8NO₃^-

12HNO₃ + 10e ----> N₂ + 6H₂O +10NO₃^-

10HNO₃ + 8e ----> NH₄NO₃ + 3H₂O + 8NO₃^-

=> n_{NO3^-tạo muối} = n_NO2 + 3n_NO + 8n_N2O + 10n_N2 + 8 n_NH4NO3 

=> n_{HNO3 phản ứng} = 2n_NO2 + 4n_NO + 10n_N2O + 12n_N2 +10n_NH4NO3 

- Nếu hỗn hợp ban đầu không hoàn toàn là kim loại 

Khi đó ta thường quy đổi về nguyên tố để giải nhanh 

Nếu bài toán cho hỗn hợp {kim loại + oxit kim loại } tác dụng với dung dịch HCl hoặc H₂SO₄ loãng thì cần chú ý đến khả năng kim loại không tác dụng với axit nhưng lại tác dụng với muối do oxit tác dụng với axit tạo ra.

B.Kim loại và oxit kim loại hòa tan trong bazơ

1)Các kim loại phản ứng với H₂O ở điều kiện thường ( bao gồm các kim loại IA,Ca , Ba , Sr ) khi cho vào kiềm thì nó sẽ tác dụng với H₂O 

2)Các kim loại có hidro xít lưỡng tính như Be , Al, Zn, Sn, Pb tan trong dung dịch kiềm tạo thành phức và khí H₂