Bài 50. Hệ sinh thái

1. Thế nào là hệ sinh thái

- Ví dụ: 

+ Thành phần vô sinh có trong hệ sinh thái: đất, nước, nhiệt độ, …

+ Thành phần hữu sinh có trong hệ sinh thái: động vật, thực vật, vi sinh vật, …

+ Lá và cây mục là thức ăn của vi khuẩn, nấm, …

+ Cây rừng có ý nghĩa là thức ăn, nơi ở của các loài động vật khác nhau.

+ Động vật rừng có ảnh hưởng tới thực vật như động vật ăn thực vật, giúp thụ phấn, phát tán và xác động vật chết là nguồn dinh dưỡng cho thực vật.

+ Nếu như rừng bị cháy mất hầu hết các cây gỗ lớn, nhỏ và cỏ thì mất nguồn thức ăn, nơi ở và làm cho khí hậu, môi trường sống thay đổi.

 - Hệ sinh thái:

+ Gồm quần xã sinh vật và khu vực sống của quần xã (sinh cảnh).

+ Các sinh vật luôn tác động lẫn nhau và tác động qua lại với các nhân tố vô sinh của môi trường tạo thành một thể thống nhất tương đối ổn định.

- Hệ sinh thái hoàn chỉnh gồm:

+ Thành phần vô sinh: đất, đá, mùn hữu cơ, …

+ Thành phần hữu sinh:

.) Sinh vật sản xuất: thực vật.

.) Sinh vật tiêu thụ: động vật ăn hoặc ký sinh trên thực vật, động vật ăn thịt hoặc kí sinh trên động vật.

.) Sinh vật phân giải.

- Một số ví dụ về hệ sinh thái: 

2. Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn

Các sinh vật trong hệ sinh thái có mối quan hệ với nhau về mặt dinh dưỡng tạo nên các chuỗi và lưới thức ăn.

a. Thế nào là một chuỗi thức ăn?

- Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau.

- Mỗi loài trong chuỗi thức ăn là một mắt xích, vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích phía trước vừa là sinh vật bị mắt xích phía sau tiêu thụ.

- Ví dụ về chuỗi thức ăn:

b. Thế nào là lưới thức ăn

- Ví dụ: 

- Sâu ăn lá cây tham gia vào các chuỗi thức ăn sau:

+ Cây gỗ \(\rightarrow\)  sâu ăn lá cây \(\rightarrow\)  bọ ngựa (chuột, cầy).

+ Cây cỏ \(\rightarrow\)   sâu ăn lá cây \(\rightarrow\)   bọ ngựa (chuột, cầy).

- Dựa vào mắt xích sâu ăn lá cây có thể ghép thành một lưới thức ăn như sau:

- Nhận xét: trong tự nhiên, một loài sinh vật không chỉ tham gia vào một chuỗi thức ăn mà đồng thời tham gia vào nhiều chuỗi thức ăn khác nhau.

- Các chuỗi thức ăn có nhiều mắt xích chung tạo thành một lưới thức ăn.  

- Một lưới thức ăn hoàn chỉnh gồm 3 thành phần:

+ Sinh vật sản xuất.

+ Sinh vật tiêu thụ.

+ Sinh vật phân giải.

- Vai trò của các sinh vật trong lưới thức ăn:

+ Sinh vật sản xuất: tổng hợp các chất hữu cơ từ các chất vô cơ (thực vật, tảo , …).

+ Sinh vật tiêu thụ: sử dụng các chất hữu cơ (động vật ăn hoặc kí sinh trên thực vật, động vật ăn hoặc kí sinh trên động vật).

+ Sinh vật phân giải: phân giải các chất hữu cơ như xác động vật, thực vật, … thành các chất vô cơ (vi khuẩn, nấm, …).

- Có sự tuần hoàn vật chất kèm theo năng lượng trong hệ sinh thái.

* Lưu ý: có 2 dạng chuỗi thức ăn:

- Mở đầu bằng sinh vật sản xuất.

Ví dụ: cỏ - sâu – chim sâu – cầy – đại bàng – vi khuẩn.

- Mở đầu bằng sinh vật phân hủy.

Ví dụ: mùn bã hữu cơ – giun đất – gà – quạ - vi khuẩn.