Bài 30: Tổ chức lãnh thổ công nghiệp

1. Quan niệm và vai trò

- Quan niệm: Là việc bố trí, sắp xếp các tổ chức lãnh thổ công nghiệp để tạo nên các không gian lãnh thổ công nghiệp các cấp khác nhau

- Vai trò

+ Sử dụng hợp lí các điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên, điều kiện kinh tế xã hội nhằm đạt hiệu quả cao nhất về kinh tế xã hội và môi trường.

+ Phát huy sức mạnh tổng hợp của đất nước.

+ Thu hút nguồn lực từ bên ngoài.

2. Một số hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp

a. Điểm công nghiệp

- Vai trò:

+ Góp phần vào quá trình công nghiệp hóa, tiêu thụ sản phẩm, nâng cao giá trị của sản phẩm công nghiệp.

+ Tạo việc làm, đóng góp vào nguồn thu của địa phương

- Đặc điểm:

+ Là hình thức đơn giản nhất, đồng nhất với điểm dân cư.

+ Gồm một xí nghiệp phân bố gần nguồn nguyên liệu, nhiên liệu với chức năng khai thác, sơ chế nguyên liệu

+ Không có hoặc rất ít mối quan hệ giữa các xí nghiệp

+ Hoạt động sản xuất đa dạng, linh hoạt, dễ ứng phó với các sự cố, dễ thay đổi thiết bị, không làm ảnh hưởng đến các xí nghiệp khác

b. Khu công nghiệp

- Vai trò:

+ Hình thức quan trọng, phổ biến ở các nước đang phát triển trong quá trình công nghiệp hóa.

+ Đóng góp lớn vào giá trị xuất khẩu của nền kinh tế.

+ Tạo ra hệ thống cơ sở hạ tầng đồng bộ, có giá tị lâu dài.

+ Góp phần giải quyết việc làm, đào tạo nguồn nhân lực, tăng nguồn thu nhập

+ Góp phần hạn chế gây ô nhiễm môi trường.

- Đặc điểm:

+ Tập trung tương đối nhiều xí nghiệp với khả năng hợp tác sản xuất cao trên một khu vực có ranh giới xác định, không có dân cư sinh sống, cùng sử dụng cơ sở hạ tầng sản xuất và xã hội

+ Sản xuất các sản phẩm dễ tiêu thụ trong nước và xuất khẩu

+ Các xí nghiệp nằm trong khu công nghiệp được hưởng chế độ ưu đãi riêng

c. Trung tâm công nghiệp

- Vai trò:

+ Có vị trí quan trọng trong nền kinh tế, chiếm tỉ trọng đáng kể trong giá trị sản xuất và GDP của vùng và cả nước.

+ Là hạt nhân tạo vùng kinh tế, có sức lan tỏa rộng.

+ Là nơi đón đầu công nghệ mới, và tạo ra những đột phá trong sản xuất.

- Đặc điểm:

+ Gắn với các đô thị vừa và lớn, có vị trí địa lí thuận lợi.

+ Bảo gồm các khu công nghiệp, điểm công nghiệp, các xí nghiệp công nghiệp có mối liên hệ chặt chẽ với nhau về quy trình công nghệ, hỗ trợ nhau trong sản xuất.

+ Có các xí nghiệp hạt nhân và các xí nghiệp hỗ trợ.

+ Có dân cư sinh sống, và có cơ sở vật chất – kĩ thuật, cơ sở hạ tầng hoàn thiện.

+ Có nguồn lao động dồi dào với trình độ tay nghề cao.