Bài 2: Các phương pháp nghiên cứu và học tập môn Sinh học

Có nhiều nguyên nhân làm cho dưa muối bị hư hỏng, trong đó có hai nguyên nhân được đưa ra: do đậy nắp hũ dưa không kín, do không đảm bảo về điều kiện ánh sáng. Dựa vào phương pháp nào để xác định đâu là nguyên nhân làm cho dưa cải muối bị hỏng?

I. Các phương pháp nghiên cứu và học tập môn Sinh học

1. Các phương pháp nghiên cứu và học tập môn Sinh học

* Phương pháp quan sát

- Khái niệm: Phương pháp quan sát là phương pháp sử dụng tri giác để thu thập thông tin về đối tượng được quan sát.

- Các bước tiến hành:

• Bước 1: Xác định đối tượng quan sát và phạm vi quan sát.
• Bước 2: Tuỳ theo từng đối tượng và phạm vi quan sát mà xác định công cụ quan sát cho phù hợp.
• Bước 3: Thu thập, ghi chép và xử lí các dữ liệu quan sát được.

* Phương pháp làm việc trong phòng thí nghiệm

- Khái niệm: Phương pháp làm việc trong phòng thí nghiệm là phương pháp sử dụng các dụng cụ, hoá chất, quy tắc an toàn trong phòng thí nghiệm để thực hiện các thí nghiệm khoa học.

- Các bước tiến hành:

• Bước 1: Chuẩn bị các thiết bị, dụng cụ, hoá chất và mẫu vật để làm thí nghiệm.
• Bước 2: Tiến hành các thí nghiệm theo đúng quy trình và thu thập dữ liệu từ kết quả thí nghiệm.
• Bước 3: Báo cáo kết quả thí nghiệm.
• Bước 4: Vệ sinh dụng cụ, phòng thí nghiệm.

- Ví dụ: Để quan sát cấu tạo của một số sinh vật đơn bào, ta làm theo các bước sau:

• Nhỏ một giọt nước ao lên lam kính.
• Đậy lamen và thấm nước thừa (nếu có).
• Đưa lên kính hiển vi quan sát ở vật kính 40x.

* Phương pháp thực nghiệm khoa học

- Khái niệm: Phương pháp thực nghiệm khoa học là phương pháp chủ động tác động vào đối tượng nghiên cứu và những hoạt động của đối tượng đó nhằm kiểm soát sự phát triển của chúng một cách có chủ đích.

- Các bước tiến hành:

• Bước 1: Chuẩn bị các điều kiện thí nghiệm, thiết kế mô hình thực nghiệm phù hợp với mục đích thí nghiệm.
• Bước 2: Tiến hành thực nghiệm và thu thập các dữ liệu.
• Bước 3: Xử lí các dữ liệu thu thập được và báo cáo kết quả thực nghiệm.

- Ví dụ: Để đánh giá ảnh hưởng của nhiệt độ đến sự nảy mầm của hạt, ta có thể thiết kế thí nghiệm như sau: 

• Chuẩn bị hai lô thí nghiệm (lô 1: gieo các hạt đã được ngâm trong nước ở 20 ^oC; lô 2: gieo các hạt đã được ngâm trong nước ấm khoảng 40 ^oC).
• Quan sát và so sánh số lượng hạt nảy mầm ở mỗi lô thí nghiệm.
• Giải thích và kết luận.

2. Vật liệu và thiết bị nghiên cứu môn Sinh học

Một số vật liệu, thiết bị nghiên cứu và học tập môn Sinh học:

3. Các kĩ năng trong tiến trình nghiên cứu môn Sinh học

Nghiên cứu khoa học được thực hiện theo các bước tạo thành một tiến trình và mỗi bước là một kĩ năng.

1. Có ba phương pháp cơ bản để nghiên cứu và học tập môn Sinh học gồm quan sát, làm việc trong phòng thí nghiệm và thực nghiệm khoa học.

2. Những thiết bị và vật liệu phổ biến được dùng trong nghiên cứu sinh học gồm kính hiển vi, kính lúp, mô hình, tranh ảnh và các dụng cụ thí nghiệm.

3. Tiến trình nghiên cứu sinh học cần thực hiện theo các bước: quan sát và đặt câu hỏi nghiên cứu; xây dựng giả thuyết và tiến hành thí nghiệm; điều tra, khảo sát thực địa; làm báo cáo kết quả nghiên cứu.

II. Tin sinh học

- Tin sinh học là một ngành khoa học tìm kiếm, phát hiện, mô phỏng quy luật vận động của thể giới sống trên cơ sở phân tích nguồn dữ liệu sinh học thông qua các công cụ quản lí, xử lí dữ liệu trên máy tính và mạng internet.

Tin sinh học là ngành khoa học sử dụng máy tính để phân tích và lưu giữ các dữ liệu sinh học. Tin sinh học đã trở thảnh công cụ hỗ trợ đắc lực cho sinh học và công nghệ sinh học.