Bài 12: Thực hành: Sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất

I. Chuẩn bị

- Dụng cụ: 

- Hoá chất: Nước cất, dung dịch methylene 1 %, dung dịch NaCl 0,65 % và 2 %.

- Mẫu vật: Củ khoai tây, củ hành tím, ếch sống.

II. Cách tiến hành

1. Quan sát để trải nghiệm

- Từ những tình huống sau đây, em hãy xác định vấn đề được nêu ra trong mỗi trường hợp và đặt ra câu hỏi giả định cho tình huống mà em quan sát được.

a. Khi hầm canh khoai tây với củ dền đỏ, nếu để lâu thì khoai tây sẽ bị đổi màu.

b. Khi ngâm rau, củ, quả trong nước muối có nồng độ cao làm cho rau, củ, quả dễ bị nhiễm mặn, dập nát, khi nấu lên sẽ mất độ ngon.

c. Khi súc miệng bằng nước muối có nồng độ cao sẽ làm tổn thương các tế bào niêm mạc miệng.

2. Đề xuất giả thuyết và phương án chứng minh giả thuyết

STT	Nội dung giả thuyết	Phương án kiểm chứng giả thuyết
1	Hầm canh khoai tây với củ dền đỏ, nếu để lâu thì khoai tây sẽ bị đổi màu.	Có phải các sắc tố từ củ dền đỏ đã ngấm vào khoai tây?
...	...	...

3. Thiết kế thí nghiệm kiểm chứng giả thuyết

a. Thí nghiệm tính thấm có chọn lọc của màng sinh chất tế bào sống.

- Bước 1: Gọt vỏ củ khoai tây, sau đó cắt thành những miếng nhỏ dày 1 cm rồi cho vào hai ống nghiệm được đánh số 1 và 2 đã có sẵn 10 mL nước cất.

- Bước 2: Ống nghiệm 1 để nguyên làm ống đối chứng. Ống nghiệm 2 đun trên ngọn lửa đèn cồn khoảng 2 phút.

- Bước 3: Nhỏ 3 - 4 giọt dung dịch xanh methylene vào cả hai ống nghiệm và ngâm khoảng 20 phút.

- Bước 4: Dùng kẹp gắp các miếng khoai tây ra, sau đó cắt đôi và quan sát tính thấm của xanh methylene vào các miếng khoai tây ở cả hai ống nghiệm.

b. Thí nghiệm co và phản co nguyên sinh ở tế bào thực vật

- Bước 1: Dùng kim mũi mác bóc một lớp tế bào biểu bì củ hành tím và đặt lên lam kính đã nhỏ sẵn một giọt nước cất.

- Bước 2: Đậy lamen lên mẫu vật. Dùng giấy thấm hút bớt nước tràn ra ngoài (nếu có).

- Bước 3: Đặt và cố định tiêu bản trên bàn kính.

- Bước 4: Quan sát mẫu vật ở vật kính 10x, chọn vùng có lớp tế bào mỏng nhất để dễ quan sát. Sau đó chuyển sang vật kính 40x để quan sát rõ hơn.

- Bước 5: Gây hiện tượng co nguyên sinh

• Nhỏ một giọt dung dịch NaCl 2 % bằng ống nhỏ giọt vào mép lamen.
• Dùng giấy thấm đặt vào mép lamen ở phía đối diện để tạo lực hút đưa  nhanh dung dịch NaCl vào vùng có tế bào.
• Quan sát diễn biến quá trình co nguyên sinh.

- Bước 6: Gây hiện tượng phản co nguyên sinh

• Nhỏ giọt nước cất vào tế bào đã co nguyên sinh.
• Quan sát diễn biến quá trình phản co nguyên sinh ở tế bào.

c. Thí nghiệm teo bào và tan bào ở tế bào động vật

- Bước 1: Nhỏ một giọt máu ếch lên lam kính đã có sẵn dung dịch NaCl 0,65 % (dung dịch đẳng trương).

- Bước 2: Đậy lamen lên mẫu vật. Dùng giấy thấm nếu có dung dịch tràn ra ngoài.

- Bước 3: Đặt và cố định tiêu bản trên bàn kính.

- Bước 4: Quan sát mẫu vật ở vật kính 10x, chọn vùng có số lượng tế bào vừa phải. Sau đó chuyển sang vật kính 40x để quan sát rõ hơn.

- Bước 5: Gây hiện tượng teo bào

• Tiến hành các bước như gây hiện tượng co nguyên sinh ở tế bào thực vật.
• Quan sát sự thay đổi hình dạng của tế bào máu.

- Bước 6: Gây hiện tượng tan bào

• Tiến hành làm lại tiêu bản tế bào ếch như bước 1 và 2.
• Tiến hành các bước như gây hiện tượng phản co nguyên sinh ở tế bào thực vật.
• Quan sát sự thay đổi số lượng tế bào máu.

4. Thảo luận dựa trên kết quả thí nghiệm

STT	Nội dung giả thuyết	Đánh giá giả thuyết	Kết luận
1	...	...	...
...	...	...	...

5. Báo cáo kết quả thực hành

BÁO CÁO: KẾT QUẢ THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM VỀ SỰ VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT Thứ ... ngày ... tháng ... năm ... Nhóm: ... Lớp: ... Họ và tên thành viên: ... 1. Mục đích thực hiện đề tài 2. Mẫu vật, hoá chất 3. Giả thuyết và đối tượng nghiên cứu 4. Phương pháp nghiên cứu 5. Báo cáo kết quả nghiên cứu a. Giải thích kết quả thí nghiệm tính thấm chọn lọc của màng sinh chất tế bào sống. b. Vẽ tế bào thực vật ở trạng thái bình thường và khi co nguyên sinh. Giải thích hiện tượng co và phản co nguyên sinh ở tế bào thực vật. c. Vẽ tế bào máu ếch khi ở trạng thái bình thường và khi bị teo bào. Giải thích hiện tượng teo bào và tan bào ở tế bào động vật. 6. Kết luận và kiến nghị