Hướng dẫn soạn bài Bài học đường đời đầu tiên

2.

(a. Tác giả đã miêu tả tỉ mỉ từng chi tiết Đềlàm nổi bật vẻ đẹp ngoại hình của Dế Mèn: đôi càng mẫm bóng, những cái vuốt nhọn hoắt; cái đầu nổi từng tảng rất bướng; hai cái răng đen nhánh nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy; sợi râu dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng...

Sức mạnh của Dế Mèn thể hiện qua từng điệu bộ, từng động tác: co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ; mỗi khi vũ lên đã nghe tiếng phành phạch giòn giã; lúc đi bách bộ thì cả người rung rinh một màu nâu bóng mõ; chốc chốc lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu; đi đứng bệ vệ; mỗi bước đi... làm điệu dún dẩy các khoeo chân, rung lên rung xuống hai chiếc râu. Cho ra kiểu cách con nhà võ...

&

Trình tự miêu tả: hình dáng -> cử chỉ, hành động —> tính nết của Dế Mèn. Cách miêu tả của tác giả là vừa tả hình dáng chung vừa làm nổi bật các chi tiết quan trọng. Thông qua việc diễn tả cử chỉ, hành động Đềthể hiện vẻ đẹp ngoại hình cùng tính nết của nhân vật.

b. Từ ngữ trong đoạn văn này rất đặc sắc. Đáng chú ý là các tính từ được sử dụng rất chính xác đã góp phần khắc hoạ nổi bật vẻ đẹp của Dể Mèn: cường tráng, mẫm bóng, cứng, nhọn hoắt, phanh phách, dài, giòn giã, nâu bóng, to, bướng, đen nhánh, ngoàm ngoạp, cong, hùng dũng, trịnh trọng, khoan thai...

Những tính từ này không thể thay thế được. Nếu thay bằng tính từ khác thì giá trị biểu cảm của câu văn sẽ giảm đi rất nhiều.

c. Dế Mèn biết mình có Ưu thế về ngoại hình và sức khoẻ nên rất thích bắt nạt các con vật nhỏ bé xung quanh, cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm. Chú ta đã quát mấy chị Cào Cào ngụ ngoài đầu bờ khiến mỗi khi thấy Dế Mèn đi qua, các chị phải núp khuôn mặt trái xoan xuống dưới nhánh cỏ, chỉ dám đưa mắt lên nhìn trộm. Tệ hơn nữa, thỉnh thoảng Dế Mèn còn ngứa chân đá anh Gọng Vó lấm láp vừa ngơ ngác dưới đầm lên.

Qua những chi tiết độc đáo trên, tác giả đã giúp người đọc hình dung ra một chú Dế Mèn với vẻ đẹp ngoại hình hoàn hảo và những nét chưa đẹp trong tính cách. Dế Mèn có những nhược điểm tất yếu của tuổi mới lớn như kiêu ngạo, hung hăng, thích làm bộ, ra oai với mọi người. )

a) Các chi tiết miêu tả ngoại hình cùa Dế Mèn: đôi càng mẫm bóng, những càng vuốt nhọn hoắt, cái đầu nổi từng tảng rất bướng, hai cái răng đen nhánh nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy, sợi râu dài và uốn cong.

- Hành động: co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ; lúc đi bách bộ thì người rung rinh một màu nâu bóng mỡ; hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp, chốc chốc lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.

- Cách miêu tả của tác giả là vừa tả hình dáng chung vừa làm nổi bật các chi tiết quan trọng của đối tượng, vừa miêu tả ngoại hình vừa diễn tả cử chỉ, hành động để bộc lộ được một vẻ đẹp sống động, cường tráng và cả tính nết của Dế Mèn.

b) Những tính từ miêu tả hình dáng và tính cách trong đoạn văn:

cường tráng, mẫm bóng, cứng, nhọn hoắt, hủn hoẳn, giòn giã, nâu bóng, bướng, đen nhánh, ngoàm ngoạp, cong, hùng dũng, trịnh trọng, khoan thai.

- Có thể thay các tính từ trên bằng một số từ đồng nghĩa hoặc gần nghĩa:

hủn hoẳn thay bằng ngắn tủn

giòn giã thay bằng giòn tan

trịnh trọng thay bằng oai vệ

Tuy nhiên, các từ được thay không diễn tả được sinh động, gợi cảm về anh chàng Dế Mèn. Nhà văn đã lựa chọn từ ngữ rất chính xác, sắc cạnh để miêu tả nhân vật nổi bật lạ thường.

c) Qua đoạn văn ta thấy Dế Mèn có tính kiêu căng tự phụ về vẻ đẹp và sức mạnh của mình, xem thường mọi người, hung hăng, xốc nổi

Thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt là trịch thượng, khinh thường, không quan tâm giúp đỡ, điều này được biểu hiện ở các chi tiết sau:

- Cách xưng hô: Tao - chú mày.

- Khi nghe Dế Choắt thỉnh cầu giúp đỡ thì “hếch răng xì lên một hơi rõ dài” và lớn tiếng mắng mỏ.

- Điệu bộ khinh khinh, mắng mỏ Dế Choắt.

"Bài học đường đời đầu tiên'' của Dế Mèn là không nên ỷ thế có thân hình to khoẻ mà đi bắt nạt những kể yếu thế. Không nên ngông cuồng, xốc nổi, kiêu ngạo mà làm những việc ''ngu dại'' không biết suy nghĩ vì những việc làm ấy thì thế nào kết cuộc cũng sẽ là mang hoạ vào thân.

Hình ảnh những con vật được miêu tả trong truyện rất giống với chúng trong thực tế. Các đặc điểm ngoại hình được miêu tả hết sức chọn lọc, chính xác, khiến chúng ta có thề hình dung và phân biệt ngay được từng con vật xuất hiện trong truyện. Dế Mèn với đôi càng mẫm bóng, có những cái vuô't cứng và nhọn hoắt ở chân, ở khoeo. Càng Dế Choắt bè bè, nặng nề. Tập tính của từng con vật cũng được tác giả nắm rất vững và lồng ghép vào tác phẩm một cách khéo léo. Dế Mèn đào hang rộng, với nhiều ngách; Dế Choắt ở trong cái hang nông sát đất... Hai bạn Dế Mèn và Dế Choắt mỗi người một vẻ. Một bên cường tráng, khỏe mạnh, một người bệnh tật, ốm đau liên miên. Những đặc điểm của con người như suy nghĩ, nói năng, đi đứng... được gán cho con vật. Một số tác phẩm viết về loài vật có cách viết tương tự truyện này như: Rùa và Thỏ, Cái tết của Mèo con, ...

Sau khi chôn Dế Choắt-người bạn đáng thương, vì thứ trò chơi ngu dại của tôi mà đã chết, tôi vô cùng ân hận. Tôi đứng nhìn mộ Dế Choắt, mà tự kiểm điểm lại mình, tôi thấy mình là một tên hèn nhát, một tên lúc nào cũng thích gây chuyện để rồi bây giờ phải đánh đổi bằng tính mạng người bạn của mình. Ỷ thế có thân hình cường tráng, tôi ngông cuồng luôn đi trêu chọc người khác. Lúc thì vô cớ quát những chị Cào Cào ngụ ngoài đầu bờ. Thỉnh thoảng tôi bắt nạt Gọng Vó vừa ngơ ngác dưới đầm lên. Không có ai dạy dỗ, ngăn cản, tôi cứ tưởng thế là hay, là giỏi nhưng thật ra đó là việc làm ''ngu dại''. Luôn ngông cuồng, kiêu ngạo, bắt nạt người yếu thế hơn mìmh đã là một sai lầm lớn, mà bây giờ vì lỗi của tôi mà Dế Choắt đã chết, tên ân hận. Tôi thấy mình thật hèn hạ khi dám trêu chị Cốc mà lại không dám nhận. Chính tôi đi hỗn xược với chị Cốc mà Dế Choắt lại phải gánh chịu hận quả. Đứng lặng dưới nắm mồ nhỏ của Dế Choắt tôi tự hứa sẽ không bao giờ đi phách lối, bắt nạt kẻ yếu nữa mà thay vào đó là những công việc giúp ích cho đời. Tôi sẽ mãi khắc ghi bài học này và xem như đó là bài học đường đời đầu tiên của mình.

Khi gây ra cái chết thảm thương cho dế Choắt.Tôi quyết định về quê.nhưng trước khi ra đi ,tôi muốn đến thăm Choắt một lúc.
Tôi thắp cho Choắt vài nhén hương và nhổ sạch cỏ xung quanh nấm mộ. Sau đó, tôi đứng lặng hồi lâu trước mộ DC và suy nghĩ. Tôi rất ân hận về việc làm đã gây ra cái chết oan uổng cho DC. Giá như lúc đó tôi ra kéo DC vào thì đâu đến nỗi...Giá như tôi chấp nhận lời nhờ của C thì bây h choắt đâu như vậy.Tôi phải làm ji để trả lại sự sống, cuộc đời cho choắt.Tôi thật hèn nhát vi` việc mình gây ra mà ko dám nhận lỗi.Tôi đã làm 1 việc xấu xa,chính tôi đã gây ra cái chết đau xót cho ng` anh em tốt.Cảm ơn choắt nhé!Nếu ko có cậu thi` ng` phải ra đj la` tôi.Bây h tôi sẽ về quê, có lẽ ko trở lại đây nữa, tôi sẽ lập gia đình.Tôi xin hứa vs choắt sẽ bỏ thói hung hăng hống và la` ng` co ích cho xã hội.Tôi chúc bạn "ngủ ngon".Hãy tha thứ cho tôi.Bõng nhiên tôi thấy ở khoé măt tui cay cay.THương bạn wa choắt ơi!
Tôi gục xuống hồi lâu trước mộ của choắt rui` ra về. Dù thế nào thì choắt vẵn mãi ở trong tui và la` ng` bạn tốt của tui