Bài 9. Trao đổi chất qua màng sinh chất

- Ở gan, các ure được bài tiết vào máu, rồi qua thận để thải ra ngoài cơ thể.

- Rễ thực vật hấp thụ nước và muối khoáng thông qua tế bào lông hút rồi vận chuyển đến các cơ quan của cây

Đặc điểm chung của khuếch tán đơn giản (hình 9.3) và khuếch tán tăng cường (hình 9.5) là:

- Đều diễn ra theo chiều gradien nồng độ (từ nơi có nồng độ thấp đến nơi có nồng độ cao.

- Không tiêu tốn năng lượng

Khuếch tán là sự vận chuyển các chất từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp (theo chiều gradient nồng độ). Sự khuếch tán diễn ra trong môi trường lỏng và khí.

Khi đưa CO₂ đến phế nang, sẽ xảy ra sự chênh lệch CO₂ ở trong (ít phân tử CO₂) và ngoài phế nang (nhiều phân tử CO₂ hơn), dẫn đến hiện tượng khuếch tán xảy ra. Vậy, CO₂ từ tế bào hồng cầu sẽ khuếch tán vào phế nang.

Tương tự với O₂, sự chênh lệch O₂ giữa ngoài phế nang (ít O₂ hơn) và trong phế nang (nhiều O₂) làm xuất hiện sự khuếch tán, các phân tử O₂ từ trong phế nang sẽ khuếch tán ra ngoài phế nang, và sẽ được hồng cầu vận chuyển đến các cơ quan trong cơ thế.

- Khi nhỏ một giọt thuốc nhuộm màu xanh vào cốc nước, giọt thuốc nhuộm sẽ loang ra nhanh chóng khiến cả cốc nước có màu xanh.

- Vì: Khi nhỏ một giọt thuốc nhuộm màu xanh vào cốc nước, các phân tử thuốc nhuộm sẽ khuếch tán từ vị trí ban đầu (nơi có nồng độ phân tử thuốc nhuộm cao) đến những vùng khác trong cốc (nơi có nồng độ phân tử thuốc nhuộm thấp) dẫn đến màu xanh của thuốc nhuộm sẽ loang ra cả cốc.

Khi xịt nước hoa ở một góc phòng thì một lúc sau chúng ta có thể ngửi thấy mùi nước hoa khắp phòng vì: Khi xịt nước hoa, các phân tử mùi của nước hoa đã khuếch tán trong môi trường từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp dẫn đến sự lan tỏa ra mùi khắp phòng.

Các chất mà tế bào lông hút của rễ cây trao đổi với môi trường:

- Nước

- Muối khoáng

Quan sát hình 9.1. ta thấy:

Cây không được tưới nước (hình đầu tiên) ta thấy lá bị héo, úa, không có sức sống. Sau khi được tưới nước, lá trở nên tươi hơn (hình ở giữa). Ở hình cuối, ta có thể thấy được lá trở nên xanh tốt, thấy được rõ phần thân, ở lá có thể thấy rõ các gân lá.

a) Nồng độ ở vùng A nhiều hơn vùng B

b) Các phân tử sẽ di chuyển từ vùng có nhiều phân từ đến vùng có ít phân tử hơn (theo chiều gradien nồng độ), tức là từ vùng A sang vùng B.

c) Sự di chuyển này diễn ra đến khi phân tử phân bố đồng đều trong môi trường.

Nếu gradient nồng độ tăng thì tốc độ khuếch tán sẽ tăng do ảnh hưởng của sự chênh lệch nồng độ tỉ lệ thuận với sự khuếch tán của các phân tử.