Bài 21. Môi trường đới lạnh

- Mùa đông rất dài, hiếm thấy Mặt Trời và thường có bão tuyết dữ dội kèm theo cái lạnh cắt da

- Nhiệt độ trung bình luôn dưới -10^oC, thậm chí xuống đến -50^oC

- Mùa hạ chỉ kéo dài 2 - 3 tháng. Vào mùa này, nhiệt độ có tăng lên nhưng ít khi vượt quá 10^oC

- Lượng mưa trung bình năm rất thấp (dưới 500mm), chủ yếu ở dạng tuyết rơi (trừ mùa hạ)

- Đất đóng băng quanh năm, chỉ tan 1 lớp mỏng khi mùa hạ đến

- Ở Nam Cực, mặt biển đóng băng dày đến 10m. Ở châu Nam Cực và đảo Grơn-len, băng tuyết đóng thành khiên băng dày hơn 1500m.

- Nhiều núi băng trôi về phía xích đạo hàng năm trời vẫn chưa tan hết

Vì đới lạnh cũng có lượng mưa ít, rất khô hạn, biên độ nhiệt ngày và năm lớn, có rất ít người sinh sống, thực động vật nghèo nàn nên
cũng được coi như hoang mạc nhưng nhiệt độ quá thấp nên gọi là hoang mạc lạnh.

Thực vật: phát triễn trong mùa hạ ngắn; cây còi cọc, thấp lùn, mọc xen lẫn với rêu, địa y

Động vật

- Chúng thường có lớp mỡ dày dưới da. lớp lông dày, lớp lông không thấm nước hoặc sống thành đàn đông đúc để tránh nạn.
- Chúng có thể ngủ đông để giảm tiêu hao năng lượng hoặc di cư đến các nơi ấm áp để tránh lạnh.

Các dân tộc sinh sống ở đới lạnh phương bắc là: Chúc, I-a-kút, La-pông, Xa-mô-y-et, I-núc.
Phân bố và hoạt động kinh tế:
– Người Chúc, I-a-kút: sống ở ven biển phía bắc của châu Á, sống bằng nghề chăn nuôi.
– Người Xa-mô-y-ét, La-pông: sống ở ven biển phía bắc của châu Âu, sống bằng nghề chăn nuôi.
– Người I-núc: sống ở ven biển phía bắc của Bắc Mĩ và một số đảo, sống bằng nghề săn bắt.

Trả lời:

- Ranh giới của môi trường đới lạnh ở hai bán cầu:

+ Đới lạnh nằm trong khoảng hai vòng cực đến hai cực.

+ Đới lạnh ở Bắc Cực là đại dương, còn ở Nam Cực là lục địa.

- Diễn biến nhiệt độ và lượng mưa trong năm ở đới lạnh:

+ Nhiệt độ tháng cao nhất (tháng VII) dưới 10°c, nhiệt độ tháng thấp nhất (tháng II) dưới - 30°c. Số tháng có nhiệt độ trên 0°C: 3,5 tháng (từ tháng VI đến giữa tháng IX), sô" tháng có nhiệt độ dưới 0°C: 8,5 tháng (từ giữa tháng IX đến tháng V). Biên độ nhiệt năm cao (đến 40°C). Nhận xét chung: quanh năm lạnh lẽo, chỉ có từ 3 đến 3,5 tháng mùa hạ, nhưng cũng không bao giờ nóng đến 10°c.

+ Lượng mưa trung bình năm 133mm, các tháng mưa nhiều nhất (hai tháng VII và VIII) không quá 20mm/tháng, các tháng còn lại mưa ít (dưới 20mm/tháng và chủ yếu dưới dạng tuyết rơi). Nhận xét chung: mưa rất ít, phần lớn dưới dạng tuyết rơi.

Quan sát các hình 21.4 và 21.5, so sánh sự khác nhau giữa núi băng và băng trôi:

- Núi băng: là một khối đồ sộ, khổng lồ, kích thước lớn.

- Băng trôi: là những tảng băng to nhỏ khác nhau, nhưng kích thước bé hơn núi băng nhiều.