Việc nhân vật chính trong tác phẩm Chuyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ - nàng Vũ Nương - không trở lại nhân gian nữa sau khi trầm mình xuống sông vì nỗi oan không gì tháo gỡ được là một chi tiết đầy ý nghĩa. Trước hết, điều đó khẳng định nhân cách tốt đẹp, lòng tự trọng của Vũ Nương. Nàng dù vẫn còn lưu luyến và khao khát hạnh phúc trần gian nhưng nàng thà lìa bỏ những khao khát của mình chứ không trở lại nơi đã ruồng rẫy nàng một cách cay nghiệt. Sự việc này đồng thời là một lời nhắc nhở nghiêm khắc thói đa nghi ghen tuông hồ đồ của Trương Sinh. Chính Trương Sinh đã vội vã kết tội đẩy Vũ Nương đến cái chết thì nay, dù chàng có ăn năn hối lỗi thế nào Vũ Nương cũng không quay lại. Điều đó cảnh tỉnh người đọc rằng: hạnh phúc đã mất đi thì không bao giờ lấy lại được, bởi vậy mỗi chúng ta cần biết nâng niu trân trọng những hạnh phúc của đời mình. Mặt khác, đây cũng là một chi tiết mang giá trị hiện thực sâu sắc. Nó tố cáo xã hội phong kiến thối nát, mục ruỗng: đó là nơi không có chỗ dung thân cho những tâm hồn đẹp đẽ, cao thượng như Vũ Nương.
Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý cơ bản sau:
Đây là lời nó cuối cùng của Vũ Nương với Trương Sinh vọng vào từ giữa dòng sông khi chàng lập đàn giải oan cho Vũ Nương. Xây dựng lời thoại cuối cùng của tác phẩm, Nguyễn Dữ đã hoàn thiện vẻ đẹp tâm hồn nhân vật Vũ Nương. Cho dù Vũ Nương không thể trở về nhân gian nhưng khát vọng về cuộc sống nơi trần thế cũng như khát vọng trong nàng từ trước kia vẫn tha thiết khôn nguôi. Câu nói còn cho thấy dù ở trong hoàn cảnh nào (cả khi bị đẩy đến chỗ phải tìm đến cái chết) thì Vũ Nương vẫn là con người giàu ân nghĩa, thủy chung. Sự trân trọng ân nghĩa, thủy chung của Vũ Nương chính là sự trân trọng danh dự phẩm giá của chính mình. Đối với nàng, điều đó quan trọng hơn cả sinh mệnh của bản thân, nó còn thiêng liêng hơn cả khát vọng trở về nhân gian dù khát vọng ấy vô cùng tha thiết. Đó cũng chính là lí do mà Vũ Nương không thể “Trở về nhân gian”. Câu nói còn là lời tố cáo nhẹ nhàng mà sâu sắc xã hội phong kiến – một xã hội đầy bất công ngang trái, xã hội không có đất để cho những người phụ nữ như Vũ Thị Thiết được sống.
Lần 1: ( Khi tiễn chồng lính) - Không trông mong vinh hiển, cầu cho chồng trở bình an Lời dặn thể nàng coi trọng hạnh phúc gia đình công danh phù phiếm: Chàng chuyến này, thiếp chẳng dám mong đeo ấn phong hầu, mặc áo gấm trở quê cũ, xin ngày mang theo hai chữ bình yên, đủ rồi” - Cảm thông sâu sắc với nỗi gian lao, nguy hiểm chồng: “Chỉ e việc quân khó liệu, giặc khôn lường Giặc cuồng lẩn lút, quân triều gian lao, chẻ tre chưa có mà mùa dưa chín kì, khiến cho tiện thiếp băng khoăn, mẹ hiền lo lắng.” - Thể nỗi nhớ nhung khắc khoải nguời vợ yêu chồng: “Nhìn trăng soi thành cũ lại sửa soạn áo rét, gửi người ải xa, trông liễu rủ bãi hoang lại thổn thức tâm tình thương người đất thú! Dù có thư tín nghìn hàng sợ cánh hồng bay bổng.” => Đó lời nói người vợ thùy mị, dịu dàng mực yêu chồng, đằm thắm, thiết tha Lời dặn xuất phát từ trái tim giàu tình yêu thương, biết chấp nhận thử thách, biết đợi chờ để yên lòng người xa Đồng thời giúp ta cảm nhận khát vọng người phụ nữ bình dị
* Lần 2: “ Thiếp vốn kẻ khó nương tựa nhà giàu nương tựa nhà giàu Sum họp chưa thỏa tình chăn gối, chia phôi động việc lửa binh Cách biệt ba năm giữ gìn mọt tiết Tô son điểm phấn nguôi lòng, ngõ liễu tường hoa chưa bén gót Đâu có nết hư thân lời chàng nói Dám xin bày tỏ để cởi mối nghi ngờ Mong chàng đừng mực nghi oan cho thiếp” -> Nàng phân trần để chồng hiểu rõ lòng Nàng nói đến thân phận, tình nghĩa vợ chồng, khẳng định lòng thuỷ chung trắng, xin chồng đừng nghi oan, có nghĩa nàng hết lòng hàn gắn hạnh phúc gia đình
* Lần 3: “ Thiếp nương tựa vào chàng có thú vui nghi gia nghi thất Nay bình rơi trâm gãy, mây tạnh mưa tan, sen rũ ao, liễu tàn trước gió; khóc tuyết hoa rụng cuống, kêu xuân én lìa đàn, nước thẳm buồn xa, đầu lại lên núi Vọng Phu nữa” -> Nàng nói lên nỗi đau đớn thất vọng không hiểu bị nghi oan, bị đối xử bất công Đồng thời tuyệt vọng đến cực khao khát đời nàng vun đắp tan vỡ Tình yêu không Cả nỗi đau khỏ chờ chồng đến hoá đá trước không làm
* Lần 4: “ Kể bạc mệnh duyên phận hẩm hiu, chồng rẫy bỏ, điều đâu bay buộc, tiếng chịu nhuốc nhơ, thần sông có linh, xin ngài chứng giám Thiếp đoan trang giữ tiết, trinh bạch gìn lòng, vào nước xin làm ngọc Mị Nương, xuống đất xin làm cỏ Ngu Mĩ Nhược lòng chim cá, lừa chồng dối con, xin làm mồi cho cá tôm, xin làm cơm cho diều quạ xin chịu khắp người phỉ nhố” -> Đây lời độc thoại Lời thoại lời than, lời nguyền xin thần sông chứng giám nỗi oan khuất tiết hạnh nàng Lời thoại thể nỗi thất vọng đến cùng, nỗi đau cực người phụ nữ phẩm giá bị nghi oan nên tự đẩy đến chỗ tận chết ... ngọc Mị Nương, xuống đất xin làm cỏ Ngu Mĩ Nhược lòng chim cá, lừa chồng dối con, xin làm mồi cho cá tôm, xin làm cơm cho diều quạ xin chịu khắp người phỉ nhố” -> Đây lời độc thoại Lời thoại lời. .. khắp người phỉ nhố” -> Đây lời độc thoại Lời thoại lời than, lời nguyền xin thần sông chứng giám nỗi oan khuất tiết hạnh nàng Lời thoại thể nỗi thất vọng đến cùng, nỗi đau cực người phụ nữ phẩm...
