Ngày 27 - 7 - 1953, tại phòng đàm phán ở làng Bàn Môn Điếm nằm ở giữa biên giới Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên và Đại Hàn Dân quốc, một hiệp định đình chiến được kí kết sau 3 năm chiến tranh. Bán đảo Triều Tiên chính thức bị chia cắt thành 2 quốc gia với hai chế độ chính trị, xã hội khác nhau. Đây là một trong những biểu hiện của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta tồn tại từ năm 1945 đến năm 1991.
Vậy Trật tự thế giới hai cực I-an-ta hình thành và tồn tại như thế nào? Sự sụp đổ của Trật tự thế giới hai cực I-an-ta có tác động ra sao đối với tình hình thế giới?
Trật tự thế giới hai cực I-an-ta: Hình thành, tồn tại và sụp đổ
(*) Hình thành:
- Hội nghị I-an-ta (1945): Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, các cường quốc chiến thắng (Mỹ, Liên Xô, Anh) họp tại I-an-ta (Liên Xô) để bàn về trật tự thế giới sau chiến tranh.
- Thoả thuận phân chia khu vực ảnh hưởng:
Châu Âu:
+ Đông Âu: ảnh hưởng của Liên Xô.
+ Tây Âu: ảnh hưởng của Mỹ.
Châu Á:
+ Bán đảo Triều Tiên: chia cắt thành hai quốc gia.
+ Nhật Bản: do Mỹ chiếm đóng.
+ Việt Nam: chia cắt thành hai khu vực tập kết quân sự.
- Sự thành lập hai khối quân sự:
+ 1949: Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) do Mỹ đứng đầu.
+ 1955: Tổ chức Hiệp ước Vac-sa-va do Liên Xô đứng đầu.
(*) Tồn tại:
- Chiến tranh Lạnh: Căng thẳng và đối đầu giữa hai siêu cường Mỹ và Liên Xô trên nhiều lĩnh vực:
- Chính trị: Mỹ và Liên Xô ủng hộ các chế độ chính trị đối lập nhau.
- Kinh tế: Mỹ và Liên Xô theo hai mô hình kinh tế khác nhau (tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa).
- Quân sự: Mỹ và Liên Xô chạy đua vũ trang, đẩy thế giới đến bờ vực chiến tranh hạt nhân.
- Sự lan rộng của ảnh hưởng hai cực:
+ Mỹ và Liên Xô hỗ trợ các nước đồng minh trong các cuộc chiến tranh khu vực (Chiến tranh Triều Tiên, Chiến tranh Việt Nam, v.v.).
+ Phong trào giải phóng dân tộc diễn ra mạnh mẽ, nhiều quốc gia giành độc lập.
Tác động đối với thế giới:
- Chấm dứt Chiến tranh Lạnh: Thế giới chuyển từ trạng thái đối đầu sang hợp tác.
- Sự trỗi dậy của Mỹ: Mỹ trở thành siêu cường duy nhất trên thế giới.
- Bất ổn tại một số khu vực:
+ Xung đột sắc tộc và tôn giáo tại Đông Âu và Balkan.
+ Khủng hoảng kinh tế tại một số quốc gia.
- Sự hình thành trật tự thế giới mới:
+ Xu hướng toàn cầu hóa.
+ Tăng cường hợp tác quốc tế.
+ Vai trò ngày càng quan trọng của các tổ chức quốc tế như Liên hợp quốc.