Hạnh phúc của một tang gia (trích Số đỏ) (Vũ Trọng Phụng)

Nhan đề và tình huống truyện có mối liên hệ mật thiết: Ngay trên nhan đề của đoạn trích “Hạnh phúc của một tang gia”, đã thể hiện tình huống trào phúng. Tình huống nghịch lí được thể hiện thông qua cụm từ mang ý nghĩa trái ngược hạnh phúc – tang gia, sự đối lập mâu thuẫn thú vị tạo tiếng cười nhưng lại là sự châm biếm mỉa mai.

- Tâm trạng và hành động của những người trong tang gia:

+ Cụ Hồng: mong chờ đến lúc cụ được mặc đồ xô gai, lụ khụ chống gậy, vừa ho vừa mếu để được thiên hạ trầm trồ về đám tang và cây gậy.

+ Phán mọc sừng: mừng rỡ vì được cụ Hồng cho thêm vài nghìn đồng

+ Ông Văn Minh: Hào hứng vì chúc thư sắp được thực hiện

+ Cô Tuyết: Chỉ nghĩ về Xuân và tự vấn vì sao chưa thấy Xuân xuất hiện, không vui vẻ gì vì Xuân chưa đến. Mặc bộ y phục ngây thơ với áo dài voan mỏng hở nách và nửa vú cùng một cái mũ mấn.

+ Cậu Tú tân vui mừng vì cuối cùng cũng được sử dụng mấy cái máy ảnh mãi không được dùng đến

+ Bà Văn Minh sốt ruột vì mãi không được mặc những xô gai tân thời

+ Ông Typn bực mình vì mấy chế tạo của mình chưa thấy báo chí phê bình ra sao

- Phản ánh: Hiện thực xã hội tha hóa về đạo đức, con người trở nên vô tình, tham lam. Tình cảm gia đình dường như biến mất trước những ham muốn cá nhân, phản ánh một xã hội giả tạo, vô lương tâm.

- Ý nghĩ: Chỉ nghĩ về Xuân và tự vấn vì sao chưa thấy Xuân xuất hiện

- Tâm trạng: Như bị kim châm vào lòng, không vui vẻ gì vì Xuân chưa đến

- Hành động:

+ Mặc bộ y phục ngây thơ với áo dài voan mỏng hở nách và nửa vú cùng một cái mũ mấn.

+ Mời quan khách trầu cau và thuốc lá rất nhanh nhẹn

- Bối cảnh: Cảnh hạ huyệt trong đám tang cụ cố tổ

- Hành vi: Tranh thủ diễn vở kịch khóc lóc, quỵ lụy đau đớn trước cái chết của ông cố nhằm dựa vào người Xuân Tóc Đỏ để lén lút đưa tiền thuê Xuân Tóc Đỏ làm cho cụ cố tổ uất mà chết nên phải trả tiền để giữ chữ tín ngay trong đám tang.

- Mỗi người đều mang một suy nghĩ, nhưng tất cả đều không phải là thương tiếc.

- Ai cũng làm ra bộ mặt nghiêm chỉnh nhưng thực chất đang thì thầm chuyện cá nhân

- Họ tán tỉnh, ve vãn, bình phẩm, chê bai, ghen tuông nhau

- Mọi người bối rối trước việc cụ Hồng chưa phát lệnh mặc đồ tang, dù cụ cố tổ đã được khâm liệm và mất được gần một ngày.

- Phái trẻ la ó vì phái già chậm chạp

- Cậu Tú tân vui mừng vì cuối cùng cũng được sử dụng mấy cái máy ảnh mãi không được dùng đến

- Bà Văn Minh sốt ruột vì mãi không được mặc những xô gai tân thời

- Ông Typn bực mình vì mấy chế tạo của mình chưa thấy báo chí phê bình ra sao

Người kể chuyện với giọng điệu mỉa mai, châm biếm, giễu cợt, thể hiện nghệ thuật trào phúng.

* Xác định vị trí, bố cục và nội dung :

- Vị trí : Đoạn trích thuộc chương XV của tiểu thuyết Số đỏ

- Bố cục: 3 phần

+ Phần 1: Niềm vui và hạnh phúc của cả gia đình khi cụ tổ qua đời

+ Phần 2: Cảnh đám tang lố bịch cụ cố tổ

+ Phần 3: Cảnh hạ huyệt

- Nội dung: Đoạn trích kể về việc gia đình cụ cố Hồng tổ chức đám tang cho cụ cố tổ.

* Bối cảnh, điểm nhìn trần thuật, thái độ của người kể chuyện :

- Bối cảnh: Gia đình, con cháu của cụ cố Hồng đang náo loạn, rộn ràng trước sự ra đi của cụ cố tổ và trong đám tang của cụ.

- Điểm nhìn trần thuật: Ngôi thứ ba

- Thái độ người kể chuyện: Châm biếm, mỉa mai

* Tình huống truyện, đặc sắc ngôn từ và giọng điệu :

- Xây dựng tình huống trào phúng: Ngay trên nhan đề của đoạn trích “Hạnh phúc của một tang gia”, đã thể hiện tình huống trào phúng, tang gia mà lại hạnh phúc. Trong không khí đáng ra phải đau buồn thì cả gia đình lại không giấu nổi niềm hạnh phúc.

- Ngôn từ: Hài hước, châm biếm thể hiện qua:

+ Cách gọi tên sự vật hài hước (kèn bú dích, lốc bốc xoảng, Bắc đểu bội tinh, Long bội tinh,…)

+ Cách đặt tên nhân vật gây cười (Xuân tóc đỏ, ông lang Tì và ông lang Phế,…)

+ Cách diễn đạt vừa vô lí vừa có lí, chứa nhiều mâu thuẫn “Họ chim nhau, cười tình với nhau, bình phẩm nhau, chê bai nhau, ghen tuông nhau, hẹn hò nhau, bằng những vẻ mặt buồn rầu của những người đi đưa ma”

- Giọng điệu: châm biếm thể hiện qua những lời nhận xét, bình luận hài hước, mà thâm thúy (thật là một đám ma to tát có thế làm cho người chết phải mỉm cười vì sung sướng)

* Ý nghĩa nhan đề

- Tình huống nghịch lí thể hiện thông qua những cụm từ mang ý nghĩa trái ngược, sự đối lập mâu thuẫn thú vị tạo tiếng cười nhưng lại là sự châm biếm mỉa mai.

- Thể hiện trọn vẹn tư tưởng chủ đề của tác phẩm.

- Làm bật lên cái lố lăng của xã hội lúc bấy giờ, lời phê phán sâu sắc đối với tình trạng bại hoại, suy đồi về đạo đức của giới thượng lưu, trí thức, văn minh ngay ở cái nhan đề đoạn trích

* Tác giả Vũ Trọng Phụng (1912-1939)

- Vai trò, vị trí: Ông là cây bút trào phúng bậc thầy, một trong những đại biểu xuất sắc của xu hướng văn học hiện thực

- Phong cách nghệ thuật :

+ Tác phẩm của ông thường hướng đến các vấn đề gây nhức nhối trong xã hội đương thời.

+ Nổi bật với chất trào phúng, giọng văn châm biếm, thẳng tay vạch trần sự thật về mặt tối của xã hội, của giới thượng lưu.

+ Pha chất hài hước, nhí nhảnh bằng những tình huống bất ngờ, ẩn sau đó là sự ẩn dụ mỉa mai.

- Tác phẩm tiêu biểu: Cạm bẫy người (1933), Giông tố (1936), Số đỏ (1936), Vỡ đê (1936), Kỹ nghệ lấy Tây, Làm đĩ (1936)...

* Tiểu thuyết Số đỏ

- Hoàn cảnh sáng tác: Tác phẩm được ra đời vào năm 1936, trong không khí đấu tranh dân chủ sôi nổi bởi chế độ kiểm duyệt sách báo khắt khe của chính quyền thực dân tạm thời được bãi bỏ.

- Dung lượng: Truyện dài 20 chương

- Giá trị: Tác phẩm là một bức tranh hiện thực về xã hội nửa thực dân, nửa phong kiến đang chạy theo lối sống Văn minh Âu hóa. Vạch trần bản chất bộ mạt của xã hội tư sản thành thị đang chạy theo lối sống lố lăng, đồi bại.

- Cụ Hồng: mong chờ đến lúc cụ được mặc đồ xô gai, lụ khụ chống gậy, vừa ho vừa mếu để được thiên hạ trầm trồ về đám tang và cây gậy.

- Phán mọc sừng: mừng rỡ vì được cụ Hồng cho thêm vài nghìn đồng

- Ông Văn Minh: Hào hứng vì chúc thư sắp được thực hiện

- Tác dụng :

+ Nhấn mạnh đám ma vẫn đang được diễn ra nhưng tất cả những người đi đám đều mang những tâm tư, mục đích riêng mà không quan tâm đến đám ma này.

+ Ngụ ý bản chất lố bịch, vô lương tâm trong xã hội thượng lưu vẫn ngang nhiên tiếp diễn và chưa có dấu hiệu dừng lại.

+ Tạo nên giọng văn trào phúng, mỉa mai