28. Lực ma sát

Lực ma sát làm cho khối gỗ trên hình 28.1 dừng lại.

- Vận động viên trượt tuyết đang trượt trên đường đua => lực ma sát trượt xuất hiện giữa bề mặt ván trượt và bề mặt tuyết.

- Người công nhân đang mài nhẵn mặt bàn đá => lực ma sát trượt xuất hiện giữa bề mặt máy mài và mặt bàn đá.

- Khi phanh xe đạp, má phanh và vành bánh xe ép sát nhau sinh ra lực ma sát trượt để ngăn cản chuyển động của bánh xe.

Khi đó, giữa bánh xe và mặt đường có xuất hiện lực ma sát trượt. Khi ta bóp mạnh phanh trong trường hợp khẩn cấp, má phanh có thể giữ chặt vành bánh xe khiến bánh xe ngừng quay và trượt trên mặt đường, xuất hiện lực ma sát trượt giữa bánh xe với mặt đường. Lực ma sát trượt giúp xe nhanh chóng chuyển động chậm dần rồi dừng lại.

Vì trong thí nghiệm đã xuất hiện lực ma sát nghỉ, lực kéo chưa thắng được lực ma sát nghỉ nên khối gỗ vẫn đứng yên.

- Ban đầu, khi hộp đứng yên, em cần đẩy mạnh để hộp chuyển động: vì trong trường hợp này xuất hiện lực ma sát nghỉ, ta cần tác dụng một lực lớn để thắng lực ma sát nghỉ cực đại.

- Khi hộp đã bắt đầu chuyển động, trong trường hợp này xuất hiện lực ma sát trượt, mà lực ma sát trượt nhỏ hơn lực ma sát nghỉ nên em có thể đẩy nhẹ hơn mà hộp vẫn chuyển động.

- Lực ma sát nghỉ giúp chúng ta có thể cầm nắm được các đồ vật.
- Lực ma sát nghỉ giúp các xe cộ có thể đứng yên ở những chỗ dốc.

Nếu lực ma sát rất nhỏ thì khi ta ghi lên bảng sẽ bị trơn trượt và phấn không dính ở trên bảng. Như vậy lực ma sát trong trường hợp này là có ích.

Ví dụ về lực ma sát cản trở chuyển động:

- Lực ma sát ở phanh xe máy và lực ma sát giữa lốp xe với đường làm xe máy chuyển động chậm dần và dừng lại

- Trục quay có ổ bị làm giảm ma sát trượt chuyển động quay của bánh xe

- Vectơ lực \(\overrightarrow{F_1}\) do chân tác dụng lên mặt đất.

- Vectơ lực \(\overrightarrow{F_{ms2}}\) do đất tác dụng lên chân giúp bàn chân không bị trượt mà còn thúc đẩy chuyển động.

Dầu ở ổ trục bánh xe đạp làm cho xe đạp di chuyển dễ dàng hơn, vì:

Khi tra dầu vào ổ trục bánh xe đạp sẽ làm giảm lực ma sát giúp cho xe đạp di chuyển dễ dàng hơn.