Ca dao là khúc hát tâm tình của người dân quê Việt Nam lưu truyền qua năm tháng, lan tỏa theo hương lúa đồng nội quê hương. Ngọt ngào biết bao những vần thơ dân dã ấy đã thấm sâu vào tâm hồn thơ bé mỗi chúng ta qua điệu ru của mẹ, của bà. Em yêu vô cùng những bài ca dao nói về công việc nhà nông " hai sương một nắng", ca ngợi đức tính cần cù, kiên nhẫn của người dân cày quê ta.
Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần
Hai câu đầu miêu tả cảnh cày đông. Câu ca dao gợi lên trước mắt chúng ta người nông dân đang lội bùn, tay cầm cày, theo sau con trâu, dưới ánh nắng "ban trưa, chang chang mùa hạ. Người và trâu phải làm việc vô cùng vất vả. Mồ hôi tuôn ra như mưa. Từ tượng thanh " thanh thót" gợi tả mồ hôi rơi xuống từng giọt, từng giọt liên tiếp, gieo vào không gian âm thanh " thánh thót". "Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày" là hình ảnh so sánh thậm xưng gợi tả công việc cày đồng vất vả, cực nhọc không thể nói hết. "Mưa" làm cho lúa xanh tươi, cũng như " mồ hôi" đổ xuống luống cày làm cho đất đai thêm màu mỡ. Nghệ thuật ví von "mồ hôi" với "mưa" thật sáng tạo, làm cho người đọc, người nghe thấm thía, cảm thông với bao cực nhọc của nhà nông. Thật vậy, họ đã đổ không biết bao mồ hôi, công sức vào luống cày, sá bừa, ngày này qua ngày khác, tháng này qua tháng khác để ra ra bông lúa, củ khoai nuôi sống xã hội. Vần ca dao đã vẽ nên một hình ảnh tuyệt đẹp về người nông dân trên cánh đồng quê hương. Đó là những con người khỏe mạnh, dẻo dai, cần mẫn và chịu khó :
Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Hai tiếng cảm thán " ai ơi !" vang lên một cách tha thiết đã tạo nên âm điệu êm ái, ngọt ngào. Nhà thơ dân gian nhắn gửi mọi người gần xa một tình cảm đẹp. Mỗi khi " bưng bát cơm đầy", chúng ta cần ghi nhớ công ơn khó nhọc của người nông dân đã cuốc bẫm cày sâu, sản xuất lúa gạo cho nhân dân no ấm. Câu thơ sâu lắng, thấm thía :
Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần
Câu cuối bài ca dao được tạo nên bằng nghệ thuật tương phản. Câu hát chia thành hai vế đối cân xứng. Tính từ " dẻo thơm" đối chọi với tính từ "đắng cay", "một hạt" đối lập với "muôn phần",làm nổi bật sức lao động của người nông. Câu ca dao đã nâng nhận thức và cảm xúc cho mọi người về giá trị của bông lúa, hạt gạo, bát cơm dẻo thơm mà ta được hưởng hàng ngày thật đáng quý vô ngần. Cho nên nhân dân ta mới gọi hạt gạo là " hạt vàng", " hạt ngọc" là thế.
Cũng như phần lớn ca dao, dân ca, bài " Cày đồng đang buổi ban trưa" được viết bằng thể lục bát quen thuộc. Giọng thơ nhẹ nhàng thấm thía. Ngôn từ chọn lọc tinh tế, vừa giàu sức biểu hiện vừa đậm đà sắc thái biểu cảm"thánh thót, dẻo thơm, đắng cay, bát cơm đầy". Các biện pháp tu từ : ví von, so sánh, tương phản đối lập được vận dụng sáng tạo, viết nên những vần thơ giàu hình ảnh, nhạc điệu.
Nước ta là một nước nông nghiệp, trên 80% dân số sống bằng nghề nông. Người nông dân Việt Nam tượng trưng cho sức sống bền vững của dân tộc đi qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước. Chính họ là những con người " Biết trồng tre đợi ngày thành gậy/ Đi trả thù mà không sợ dài lâu" - Nguyễn Khoa Điềm.
Đức tính cần mẫn, dẻo dai của nhà nông đã làm nên những mùa quê ta, đem đến sự ấm no cho xã hội. Mọi gia đình có bát cơm dẻo thơm, đất nước có nhiều lương thực xuất khẩu là nhờ vào công sức nhà nông. Yêu kính và biết ơn nhà nông, em nguyện khắc sâu vào tâm hồn lời ngắn gọn tha thiết :
Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.
@hoc24h.vn
Gợi ý.
Mở đoạn:
- Giới thiệu đoạn thơ trên.
Thân đoạn:
- nêu nội dung đoạn thơ:
+ tình cảm, sự biết ơn của tác giả dành cho người nông dân.
-> khuyên nhủ ta trân trọng hạt gạo, công sức lao động của người đã làm ra hạt gạo.
- Phân tích:
+ thời gian: buổi trưa.
+ công việc của người nông dân: cày đồng mệt mỏi, vất vả.
=> Sự khổ cực của người nông dân đánh đổi lấy hạt vàng.
+ BPTT:
-> so sánh: bộc lộ mối liên hệ mật thiết, gắn bó của người dân và ruộng.
-> ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: "mồ hôi thánh thót".
=> Ca ngợi hạt mồ hôi đẹp đẽ như tiếng hát thánh thót.
-> hoán dụ: "ai ơi" chỉ đến "chúng ta" khi bưng bát cơm đầy hãy nhớ đến mình có hạt cơm dẻo ngon vậy là nhờ vào công sức của người dân "đắng cay muôn phần".
Kết đoạn:
- Nêu ý nghĩa đoạn thơ: răn dạy ta phải biết trân quý thức ăn, thành quả lao động của người khác.