Xứ sở mặt trời mọc Nhật Bản nổi tiếng với hoa anh đào thơ mộng, xứ Ba Lan nổi tiếng với hoa hồng xinh đẹp. Đất nước Việt Nam anh hùng lại tự hào biết bao với quốc hoa dân tộc – hoa sen. Đó là loài hoa mà triệu triệu trái tim, ai cũng yêu cũng quý.
Từ những ngày thơ bé, em đã yêu hoa sen qua những lời ru ngọt ngào của bà, của mẹ - những lời ru, những câu ca dao đã đi cùng năm tháng, truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác:
“ Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng
Nhị vàng bông trắng lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”
Hoa sen thanh cao biết nhường nào, bùn đen hôi tanh và nhơ nhuốc cũng chẳng thể làm mất đi vẻ thanh cao, bình dị của nó. Trong đầm lầy, hoa sen lặng lẽ đứng đó mà toát lên vẻ đẹp khó diễn tả thành lời. Dọc theo chiều dài của Tổ quốc thân yêu, khắp mọi miền quê từ Nam ra Bắc, ở nơi đâu ta cũng có thể thấy được hình dáng hoa sen kiên cường từ dưới bùn, vươn lên cao như đón nhận những điều tươi đẹp nhất của cuộc sống. Mỗi mùa hè, cả mặt đầm, mặt ao rộng lớn sẽ phủ đầy những chiếc lá sen xanh mướt, to như muốn hứng trọn những giọt sương long lanh mỗi sớm ban mai. Những búp sen nho nhỏ xinh xắn lấp ló nhô lên. Giữa tấm áo xanh tràn đầy hơi thở cuộc sống, một ngày kia, em ngỡ ngàng nhận ra hoa sen đã nở rộ. Đẹp làm sao những cánh hoa ép sát vào nhau, phơn phớt một màu hồng như má người thiếu nữ thơ ngây! Hương sen nhè nhẹ, dịu dàng len lỏi, thấm vào lòng người, khoan khoái đến lạ kỳ. Đài sen nằm gọn trong những cánh hoa, chứa biết bao nhiêu hạt gạo trắng muốt. Những hạt gạo đó tượng trưng cho sự sinh nôi, nảy nở, sự phồn thịnh và vững bền.
Hoa sen là quốc hoa của dân tộc Việt Nam, là loài hoa biểu tượng cho con người Việt Nam, đồng thời cũng gắn bó gần gũi với cuộc sống của con người. Hoa sen kiên cường vươn lên từ bùn lầy mà không lấm bẩn, không nhiễm hôi tanh giống như con người Việt Nam hiên ngang, bất khuất, anh hùng vươn lên từ hiện thực cuộc sống khó khăn, từ chiến tranh hung tàn, khốc liệt để chiến đấu và chiến thắng vẻ vang. Đời này qua đời khác, con người Việt giống như hoa sen, sống thanh cao, trong sạch, đáng quý biết mấy! Hoa sen hòa quyện vào đời sống sinh hoạt thường ngày, trở thành một phần cảu cuộc sống. Ngọt ngào lắm những bát chè hạt sen tự tay bà, tay mẹ, tay chị nấu! Ngọt bùi lắm những hạt cốm xanh cẩn thận gói trong lá sen – thứ đặc sản đã trở thành nét đặc trưng của Làng Vòng đất Hà thành! Và cả những chén trà được pha từ nước sương mai hứng trên lá sen cũng là thú vui tao nhã của bao người thưởng trà.
Ai về thăm chùa Một Cột chắc hẳn sẽ nhớ mãi không quên hình ảnh tượng Phật Bà Nghìn Mắt Nghìn Tay ngự trên toà sen, giữa đầm sen thoang thoảng hương. Hình ảnh thanh bình mà đầy tôn nghiêm, khiến mỗi người lướt qua không thể không nghiêng mình thành kính. Thành kính trước Phật Bà nhân ái, linh thiêng và trước cả linh hồn dân tộc. Hoa sen đưa con người ta hướng tới những giá trị tốt đẹp của cuộc đời đó là chân – thiện – mỹ, là cả niềm tự hào dân tộc:
“Tháp Mười đẹp nhất bông sen
Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ”
Mai sau, khi tời gian đã qua đi, hoa sen vẫn sẽ mãi tở hương thơm dịu nhẹ của nó khắp mọi miền Tổ quốc. Âm thầm lặng lẽ, hoa sen ủ ấp và giữ gìn những nét đẹp văn hóa tinh thần của cả dân tộc Việt, giữ cả niềm tự hào tha thiết cho những thế hệ trước và nhiều thế hệ sau.
Hoa sen...
Ở Phương Tây, người ta đặt cho mỗi màu hoa, mỗi thứ hoa một ý nghĩa nhất định. Màu trắng biểu thị sự trong sạch, màu xanh nhạt chỉ sự xoa dịu đam mê, màu hoàng yến đường hoàng kiêu hãnh, màu phấn hồng êm ái ôn nhu. Còn ở Phương Đông, Hoa hồng tượng trưng cho tình yêu, hoa thủy tiên tượng trưng cho sắc đẹp kiều diễm, trong trắng, Hoa cúc tượng trưng cho người ẩn dật, hoa phù dung sớm nở tối tàn thường được ví với những người con gái tài sắc vẹn toàn nhưng bạc mệnh; hoa lan là thứ hoa vương giả; hoa mẫu đơn là thứ hoa phú quý; hoa nhài là thứ hoa lãng mạn, chỉ nở về đêm. Còn hoa sen, thứ hoa gắn liền với con người Việt Nam tượng trưng cho sự thánh thiện, thanh khiết, và hoàn toàn thoát tục, luôn cố gắng vươn lên để đến được nơi tươi sáng nhất giống như con người Việt Nam.
Không phải ngẫu nhiên mà hoa sen được ví von như thế. Hoa sen là một lọai hoa thanh khiết và có truyền thống lâu đời nhất ở phương Đông. Đây là một lòai thực vật sống dưới nước có nguồn gốc Á Châu và chiếm giữ một vị trí cổ xưa trong tất cả nền văn hóa đặc biệt của phật giáo . Những cánh, nhụy và gương hạt đã cấu thành một bông hoa sen có nét đẹp thanh thóat và màu tươi sáng. Sen được đỡ bằng một cuống hoa dài và đưa sen mọc khỏi trên mặt nước. Lá sen rất xanh có một lớp nhung trắng phủ trên bề mặt khi ánh náng chiếu vào làm lớp nhung trắng đó óng ánh li ti mơ ảo rất đẹp. Gương hạt sen là một cảm hứng cho các nhà nghệ sĩ và những người thợ thủ công sáng tạo những tác phẩm kỳ diệu của mình. Hoa sen mọc trong bùn, sống trong bùn nhưng vượt lên khỏi nó để hướng đến mặt trời mà không hề bị bùn làm ô nhiễm, vấy bẩn. Cũng giống như một người được sinh ra trên thế giới, tồn tại giữa cuộc đời nhưng đã vượt thoát khỏi sự tham lam, sâu hận, dục vọng và không bị vấy bẩn, ô nhiễm bởi dòng đời.
Ở Việt Nam, sen được xếp vào bộ tứ quý ( 4 mùa): Lan, sen, cúc, mai và xếp vào hàng “tứ quân tử” cùng tùng, trúc, cúc. Hoa sen rất thích hợp với môi trường có khí hậu nhiệt đới như nước ta. Từ Bắc vào Nam, nó có mặt khắp mọi nơi, gần gũi và thân thiết với mọi người như cây tre, cây đa… Nếu ở miền Bắc, hoa sen chỉ nở vào mùa hè, thì ở hầu khắp miền Nam quanh năm đâu đâu cũng thấy sen khoe sắc thắm, Làng quê nơi Bác sinh ra cũng có tên là Làng Sen, và có lẽ hoa sen đẹp nhất khi được ví với hình tượng Bác Hồ, người cha già dân tộc, vị lãnh tụ kính yêu của chúng ta:
Tháp Mười đẹp nhất bông sen
Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ
Trong lòng mỗi người dân Việt, sen là loài hoa tượng trưng cho vẻ đẹp tươi sáng, cao sang và thuần khiết mang tính chất dân tộc. Chính vì thế, hoa sen luôn là nguồn cảm hứng bất tuyệt của thi ca và nghệ thuật... Có lẽ, không người Việt Nam nào không thuộc bài ca dao đầy tính triết lý này:
Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhụy vàng
Nhuỵ vàng bông trắng là xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn
Người Việt đã cảm nhận được ý hay “Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”, sen sống trong bùn nhưng sen vươn lên trên lầy, toả hương thơm ngát. Sen có một sức sống mạnh mẽ đến kỳ lạ và tự tính của sen là tinh khiết, vô nhiễm. Nó tượng trưng cho bản tính thân thiện, phong thái tao nhã, tinh thần “vươn dậy” trong mọi nghịch cảnh của con người Việt Nam. Đặc biệt trong tư tưởng Phật giáo, hoa sen được tôn quý và chiếm vị trí rất quan trọng. Tinh thần “cư trần bất nhiễm trần”, đó cũng chính là ý nghĩa của hoa sen biểu trưng cho những giá trị đạo đức, sự thuần khiết và thánh thiện, sự duy trì và phát triển của Phật pháp, trí tuệ dẫn đến niết bàn. Trong các công trình kiến trúc Phật giáo ở Việt Nam, sen luôn trở thành hình tượng nghệ thuật. Một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu lấy cảm hứng từ hoa sen là chùa Một Cột. Theo truyền thuyết, ngôi chùa này được hình thành từ một giấc mộng đài sen của vua Lý Thái Tông. Chùa có hình dáng hoa sen, mọc lên từ hồ nước, chỉ với “một cột” như một cọng sen. Ở đây, hoa sen là sự giác ngộ, đạt được sự trong sáng và giải thoát khỏi bùn nhơ...
Giản dị, tao nhã và thuần khiết, sen là hiện thân cho tính cách, lối sống và tâm hồn người Việt. Sen còn là món quà vô giá từ thiên nhiên, bởi từ sen có thể chế biến những thực phẩm bổ dưỡng, những bài thuốc đặc trị. Gương sen hình phễu, nhẹ, xốp, màu đỏ tía, không có mùi, có tác dụng cầm máu rất hiệu quả lên được chế biến thành nhiều loại thuốc để chữa bệnh băng huyết, cao huyết áp,… Hạt sen nhỏ, có màu vàng, vừa là món ăn dân dã quen thuộc, lại là một loại thuốc rất tốt dành để chữa bệnh mất ngủ, suy nhược thần kinh. Tâm sen màu xanh, nằm giữa hạt sen, có thể dùng để ướp trà, tạo lên hương vị thơm dịu. Lá sen khô nghiền vụn và lá sen tươi, tất cả đều thái nhỏ, hoà với nước uống mỗi ngày còn giúp thanh nhiệt. Ngó sen vừa là một loại thuốc chữa các bệnh về gan, lại vừa là món ăn quen thuộc của người Việt, trong bữa cơm mà có một bát nộm ngó sen, vừa ngon lại giúp dễ tiêu hóa, khó ai có thể từ chối được. Ngày xuân, nhà ai cũng đều có một hộp mứt sen đậm đà bản sắc dân tộc
Mùa hè đến với những âm vang náo nức của ve sầu, với những tia nắng gay gắt, chói chang, với màu đỏ chói của hàng phượng vĩ. Nhưng cũng không vì thế mà ta quên đi vẻ đẹp của những đóa hoa sen đương nở rộ vào những ngày tháng 6 của nùa hè như 1 nét chấm phá làm dịu đi sự gay gắt của nắng. Hoa sen là hình ảnh thường thấy, gắn bó quen thuộc với làng quê Việt Nam. Hoa không mọc la đà, sát mặt nước mà vươn thẳng giữa đầm, như nhân cách kiên cường, chính trực của người dân Việt Nam. Cánh hoa thường có màu hồng phớt , hình bầu dục, xép chồng lên nhau. Mỗi buổi sớm mai, từng nụ hoa chúm chím bắt đầu niwr trông mới đẹp làm sao. Đài sen hình bầu dục, bên trong có chứa hạt sen. Những chiếc lá sen to, rộng, xòe ra như những chiếc nón hứng lấy những hạt sương đêm của đất trời. Lấp ló giữa màu xanh là màu hồng-1 màu hồng phớt nhẹ của hoa sen nhưng đủ khiến người ta phải nâng niu, ngắm mãi lkhông muốn rời. Những cánh hoa nhẹ nhàng, mềm mịn, hồng như má thiếu nữ tuổi mười tám đôi mươi.Mùi hương ngào ngạt, len lỏi vào từng ngõ ngáchcủa không gian, thoang thoảng khắp các làng quê Hoa sen không chỉ đơn thuần là một loài hia mà còn là biểu tượng cho vẻ đẹp truyền thống của con người Việt Nam: khiêm tốn, giản dị, thanh cao, kiên cường,...Hoa sen đã xuất hiện trong nhiều dịp lễ hội gán với phong tục của người Việt. Càng đặc biệt hơn khi hoa sen chính là quốc hoa của Việt Nam. Hình ảnh của sen dường như đỡ trở thành hình ảnh tiêu biểu cho vẻ đẹp của làng quê Việt Nam. Người ta say mê hoa sen- quốc hoa của Việt Nam cũng là bởi: " Trong đầm gì đẹp bằng sen, Lá xanh, bông trắng lại chen nhuỵ vàng. Nhuỵ vàng, bông trắng, lá xanh, Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn".
